28. Spinoza's drukkers ontdekt

Vorig jaar mei kondigden Amsterdamse boekhistorische onderzoekers aan dat zij van enkele anoniem gedrukte uitgaven van Spinoza hadden uitgezocht wie de drukkers waren. Nu is het artikel van Rindert Jagersma en Trude Dijkstra in het wetenschappelijke tijdschrift Quaerendo verschenen. Afgelopen vrijdag lag het in de brievenbus - in veel bibliotheken is de digitale versie raadpleegbaar via een online abonnement bij Brill.

Door de gebruikte en daardoor deels afgesleten versierde initialen in verschillende boeken te vergelijken konden de onderzoekers achterhalen dat de zogenaamd in Hamburg gedrukte uitgave van Spinoza's Tractatus theologico-politicus (1670) in werkelijkheid in Amsterdam is gedrukt door Israël de Paull, een tot nu toe als onbeduidend en klein beschouwde drukkerij. Dat zoiets nu bekend is van een van de meest invloedrijke filosofische werken van de zeventiende eeuw is een reden om de geïllustreerde bibliografie van de KB-website over filosofie weer eens bij te werken.

Portret van Spinoza door een onbekende graveur, ca. 1680
(bij de handschriften van de Korte verhandeling van God, de mensch, en deszelvs welstand,
Koninklijke Bibliotheek, KW 75 G 15)

Het profiel over Spinoza op Denker op het scherm bevat niet alleen een bibliografie, maar ook verschillende stukken over het leven van de filosoof, zijn opvattingen over politiek, filosofie en theologie - destijds nauwelijks van elkaar te onderscheiden terreinen, - maar ook een overzicht van postume portretten en veel achtergrondinformatie over de filosofie in zijn tijd.

Het is steeds weer verwonderlijk te zien hoe over zaken die zich 350 jaar geleden afspeelden nog nieuwe details en feiten boven water te halen zijn door grondig en vernieuwend onderzoek.

Initiaal D, een van de kenmerken waardoor Tractatus theologico-politicus (1670)
kan worden toegeschreven aan de drukkerij van Israël de Paul,
en initiaal I, een van de sierletters waardoor Renatus DesCartes Beginzelen der wysbegeerte (1664)
kan worden toegeschreven aan de drukker Herman Aeltsz

Een papieren abonnement op Quaerendo kost tegenwoordig €86 per jaargang. Het Spinoza-nummer alleen al is genoeg reden voor een abonnement.