73. Drukken aan boord van de Vera

Ik ben een roman aan het lezen van Katherine Anne Porter, haar enige roman, Ship of Fools uit 1962. Porter (1890-1980) schreef vooral korte verhalen en de roman is eigenlijk een aaneenrijging van scènes die als korte schetsen geschreven zijn. Het verhaal speelt zich af aan boord van een schip, de Vera, die van Veracruz in Mexico naar Bremen in Duitsland vaart.

De Werra

In werkelijkheid maakte Porter die reis dertig jaar voordat ze haar roman publiceerde, in augustus-september 1931, aan boord van de Werra, een schip van de Norddeutscher Lloyd. Dat schip was in 1923 in de vaart gekomen en werd vooral ingezet tussen La Plata in Argentinië en de thuishaven Bremen. Uit brieven van Porter weten we dat in haar roman de werkelijke gebeurtenissen vrij getrouw worden gevolgd. 

De Werra in 1936, na de verkoop aan Italië en inmiddels omgedoopt tot Caladonia

Porter maakte de reis samen met haar derde echtgenoot, Eugene Presley. Dat huwelijk duurde van 1930 tot 1938, het was een van haar langere huwelijken. Het eerste met John Henry Koontz begon in 1906 en eindigde in 1915, het tweede met Ernest Stock was kort, van 1926 tot 1927, en het vierde met Albert Russell Erskine Jr nam een aanvang in 1938 en liep ten einde in 1942. Van de verhalen en journalistieke stukken die zij in die tijd schreef kon ze niet leven, het grote succes kwam pas met de roman, die ironisch genoeg niet haar sterkste werk is. Van de korte verhalen - mijn favorieten - zijn er een aantal in het Nederlands vertaald onder de titel Middagwijn en andere verhalen (1988), vertaald door Jo Fiedeldij Dop (1911-2000). De roman Ship of Fools werd in 1962 vertaald als Het narrenschip door J.F. Kliphuis. 

Darlene Harbour Unrue, Katherine Anne Porter. The Life of an Artist (2005)

De Werra (in het boek de Vera) kon 145 tweedeklas-passagiers aan boord nemen en 818 derdeklas-passagiers en Porter beschreef er een groot aantal, waaronder een Zwitsers meisje met overgewicht, een Spaanse 'zarzuela'-dansgroep, een stervende man in een rolstoel, studenten die hun studie geneeskunde in Spanje wilden voltooien, een Cubaanse revolutionaire (tevens krankzinnige) en een groep van 876 Spaanse arbeiders die Cuba waren uitgezet omdat er gebrek aan werk was. De rest bestond voornamelijk uit Duitsers: 'Herr Doktors, and Herr Professors and Herr Engineers and all that', zoals Porter schreef aan een vriendin.

In de roman zijn de studenten op weg naar Montpellier (in plaats van het Spaanse Gijon) en associëren zij zich met de geheimzinnige, verwarde en chique Cubaanse revolutionaire die eigenlijk als gevangene aan boord mee reist, maar redelijk vrij kan rondlopen omdat de kapitein nogal wat égards voor haar heeft. De studenten houden samenzweerderige bijeenkomsten en proberen een en ander geheim te houden.

De passage die mijn aandacht vasthield - en de reden voor dit blog - is de volgende:

It became known however that they called themselves "Les Camelots de la Cucaracha," and they published on the ship's press every morning copies of a miniature newspaper bearing in highly visible type the banner El Pi-pi Diario. Midmorning they were often seen going into La Condessa's stateroom, and coming out being a little boisterous among themselves later; and one day in the small writing room off the bar, they held a meeting and elected La Condesa president, or Cockroach Extraordinary. 
(Ship of Fools, 1962, pagina 171)

De Nederlandse vertaling van het deel over het scheepsdrukwerk luidt:

Toch raakte bekend dat ze zichzelf 'Les Camelots de la Cucaracha' noemden; ze publiceerden op de scheepspers iedere ochtend een miniatuurkrantje, waarvan de naam El Pi-pi Diario echter met grote letters was gedrukt. 
(Het narrenschip, 1962, p. 168)

Zulke kranten, ook onder redactie van passagiers, werden in die tijd aan boord van veel passagiersschepen gedrukt, net als alle menukaarten voor de maaltijden in de verschillende klassen. Daarvoor was aan boord een meestal kleine drukkerij ingericht. Ik publiceerde daarover jaren geleden alweer een artikel: 'Stampen, rollen, schudden, zetten. De Nederlandse scheepsdrukkerij', verschenen in Bijzonder divers. Studies over opmerkelijk drukwerk uit de twintigste eeuw (Den Haag, Amsterdam, 2007, p. 71-93).

Ik verzamel nog steeds gegevens over drukwerk en drukkerijen aan boord van Nederlandse schepen. Als u nog iets vindt, houd ik me aanbevolen.

Porters korte scène is een zeldzaam voorbeeld van het overleven van dit soort drukwerk in een roman. Zijn er ook Nederlandse romans waarin scheepsdrukwerk wordt genoemd?

Ik heb Ship of Fools nog niet uit, dus misschien kom ik nog meer tegen over de scheepsdrukkerij...