75. Bertrand Dorny (1931-2015)

De Franse (boek)kunstenaar Bertrand Dorny is op 19 juni in Parijs overleden. Toen ik hem voor het eerst ontmoette, was hij al ruim 75. Zijn boeken kende ik al langer en de Collectie Koopman van de KB bevatte er enkele. In 2009 wilde Dorny graag een tentoonstelling van zijn werk in Nederland realiseren. Dat werd een evenement in Museum Meermanno: zijn nieuwe reeks boeken 'Oubli' werd er gepresenteerd. Het Nederlandse, afsluitende deel van de reeks bevatte een tekst door Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes, vertaald in het Frans door Annie Kroon: Bibliofiele ontucht in vergetelheid, ofwel: Petites débauches bibliophiliques en déshérence.

Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes spreken over het kunstenaarsboek:
Bertrand Dorny (met bril) luistert (15 november 2009)
[links van Dorny: kunstenares Julie Ganzin, rechts: Aafke Boerma van Museum Meermanno en Luuk Kroon]

Librairie Nicaise uit Parijs zorgde ervoor dat er die middag heel veel boeken konden worden bekeken. Daarvan zijn er een groot aantal aangekocht voor de Collectie Koopman, zodat van zijn werk als boekkunstenaar daar nu een mooie doorsnede is te vinden. Op zijn eigen website zijn er meer dan 600 beschreven. In de jaren zeventig en tachtig maakte hij voor proza en poëzieuitgaven gravures, in een combinatie van technieken: kopergravures, etsen, kleurenetsen, uitgeknipte vormen, opgeplakte lagen papier, preegdruk, blinddruk en collage. Toen de grote Franse drukkerijen van het toneel verdwenen, begon hij de teksten van zijn schrijversvrienden zelf te 'drukken', dat wil zeggen te stempelen met de kleine rubberen letters van een spel: een postkantoortje voor kinderen. De speelsheid daarvan zette hij door in de boeken die zo ontstonden. Als hij een fout maakte in de tekst, liet hij die staan en nam hij een correctie op in een voetnoot. De regels dansen altijd een beetje. Handwerk moest je zien, anders kon je het net zo goed laten. Bertrand was een beminnelijke levensgenieter, die elke keer als ik hem zag vertelde dat hij net zijn laatste boek af had gemaakt en dat hij nu geen boeken meer zou maken; het was klaar. Maar elke keer kreeg hij weer een nieuw idee voor een boek en ging hij door.

Bertrand Dorny (beeld) bij tekst van Michel Butor (Caractères, 1993)

De laatste keer dat ik Bertrand zag was bij mijn bezoek aan Parijs in december vorig jaar. Bertrand en zijn vrouw Anne Walker beloofden mij toen dat zij - voor het eerst - samen een boek zouden illustreren, zodat ik dat kon opnemen in mijn voorgenomen tentoonstelling in 2016 in New York. Verder dan de dummy is het niet gekomen helaas. Voordat we aan tafel gingen liet hij me trots de catalogus Éloge de la rareté zien: een keuze van honderd boeken uit de Bibliothèque nationale de France. Éen daarvan was van hem. Hij was er trots op, maar zei in één adem door dat al die tentoonstellingen van boeken hem niet meer zo konden boeien...