89. De Vlaamse dichter Max Elskamp als drukker

Op een veiling in België kon ik onlangs voor de KB een aantal uitgaven kopen van de curieuze jurist Charles Dumercy (1848-1934) over wie Henri-Floris Jespers in 2008 een bijzonder onderhoudend blog schreef. Hij noemde hem de 'Voltaire van de Antwerpse balie'. De man liep altijd op sloffen in een versleten pandjesjas, had een scherpe tong die om zijn boosaardigheid gevreesd werd en hij stond te boek als een formidabele vrek. De dichter Max Elskamp noemde hem een 'knorrige old boy' en deelde zijn interesse in bibliofilie en folklore.

Ensemble van uitgaven  van Charles Dumercy

Dumercy publiceerde tientallen uitgaven met aforismen en gedachten over de rechtspraak, zoals Facéties judiciaires (1894) en Exégèse biblique au point de vue du droit belge (1895). Zijn aforismen verschenen bijvoorbeeld in de bundels Flocons de neige (Sneeuwvlokken) en Nouveaux flocons de neige. 

'Zelfvertrouwen is een vorm van luiheid', schreef hij daarin. 

Deze twee bundels werden bijzonder gedrukt, de een in blauwgrijs, de ander in oranje. Dat gebeurde in 1906 en 1912 door J.-E. Buschmann. Ze werden uitgegeven door G. van Oest. Klinkende namen in de wereld van de bibliofilie rond 1900.

Maar om zijn juridische en andere wijsheden ging het ons niet. Zijn vriendschap met de dichter Elskamp (1862-1931) leidde ertoe dat die twee van Dumercy's bundels zou drukken op een eigen pers. Daardoor staat Elskamp nu bekend als de derde moderne private press van Vlaanderen, ná La Joyeuse van Henry van de Velde en de handpers van Julius de Praetere. Elskamp noemde zijn pers de Alouette (leeuwerik) en drukte op een kopieerpers, dat is een boekenpers die normaal tot het instrumentarium van een boekbinder behoort.

In tegenstelling tot Henry van de Velde drukte Elskamp niet zijn eigen werk en in tegenstelling tot De Praetere mikte hij niet op de hoge literatuur van Streuvels of Gezelle, maar gaf hij alleen twee schertsende bundeltjes van zijn vriend Dumercy uit.

Charles Dumercy, Petit vocabulaire de médecine judiciaire (1901)

Elskamp maakte zelf de houtsneden voor beide bundels. De eerste verscheen in 1901: Petit vocabulaire de médecine judiciaire. Voorin is, op de Franse wijze, het aantal gedrukte exemplaren vermeld met een decoratie in geelgroen, achter is zijn drukkersmerk afgedrukt.

Charles Dumercy, Petit vocabulaire de médecine judiciaire (1901)

Het tweede boekje was eigenlijk een protestuitgave tegen de afbraak van een wijk in Antwerpen: de Gans. Vandaar dat in het boekje wordt beweerd dat het in Gansopolis is gedrukt. De titel was: La vieille-boucherie et les aveugles (1902).

Charles Dumercy, La vieille-boucherie et les aveugles (1902)

De houtsneden achterin beelden enkele huizen in de wijk Gans af, voor en na de afbraak.

Charles Dumercy, La vieille-boucherie et les aveugles (1902)

Deze boekjes van de derde Vlaamse private press waren nog niet in een Nederlandse openbare instelling aanwezig, maar nu dus wel.

[Voor meer informatie over de Vlaamse private presses, zie:
Paul van Capelleveen, 'De William Morris van Vlaanderen? Belgische private presses rond 1900', in De Boekenwereld, (juli 2015), p. 52-57.]