146. Kunstenaarsboeken in Johannesburg (5)

De tweede dag van het Booknesses programma in Johannesburg waren er enkele workshops voor studenten. Pas aan het einde van de middag werden we verwacht op een sneak preview van de tentoonstelling van boeken uit de collectie van Jack Ginsberg. Tijd dus voor een uitstapje - verder zou daar geen ruimte voor zijn in het drukke programma.

Paul Emmanuel

Robbin Ami Silverberg vroeg een bevriende kunstenaar, Paul Emmanuel, iets voor ons te organiseren. Hij was de eerste kunstenaar die ná de oprichting van Jacks Ampersand Foundation een tijd in New York kon doorbrengen. Meer informatie over hem is te vinden in Wikipedia: Paul Emmanuel. Voor een van zijn projecten stanste hij de namen van gestorven soldaten (The Lost Men) in zijn huid en fotografeerde die voordat de huid zich weer herstelde. Zie daarvoor ook zijn eigen website.

Uitzicht vanuit de kabelbaan in Hartbeespoort

In zijn auto reed Paul ons naar het plaatsje Hartbeespoort, waar een kabelbaan ons naar de top van de Magaliesberg bracht. Het uitzicht vanaf deze opvallende bergketen is over het stuwmeer dat daar begin twintigste eeuw werd aangelegd. Het idee was om op de top te picknicken. Maar dat kon niet. De kabelbaan was na een dodelijk ongeluk - de wrakke oude kabines stonden nog als stille getuigen op de berg - gemoderniseerd en vercommercialiseerd. Er waren onaantrekkelijke restaurants en meegebrachte etenswaren werden niet op prijs gesteld. 

Uitzicht vanuit de kabelbaan in Hartbeespoort

Weer beneden vroegen we aan de verkoopster in de toeristenrommelwinkel waar we aan het grote stuwmeer konden picknicken. Doordat villa's en vakantiehuizen en resorts tot aan het meer staan, zijn er weinig plekken waar je bij het water kunt komen. Maar geen nood. Wij konden in het park waar zij zelf woonde terecht. We moesten zeggen dat we gasten waren van Eileen, we kregen een code mee voor de toegangspoort en dan moesten we naar het clubhuis rijden, waarachter een mooi terrein lag voor onze lunch.

En zo was het. Bij het zwaar bewaakte resort - wij hadden de indruk dat er vooral militaire gezinnen woonden - moesten we rijbewijs, code, namen verstrekken; de kofferbak werd geopend en doorzocht (zowel op de heen- als op de terugweg), kortom, we betraden een vesting. Eenmaal binnen konden we ongehinderd doorlopen naar een prachtig aangelegd grasveld, met bloemenperken, bankjes, schaduwplekken onder bomen - en uitkijkend over het water en het landschap aan de overzijde, genoten we van onze picknick.

Op weg naar de uitgang van onze picknickplaats

In de verte kwamen prachtige wolken aandrijven en Paul Emmanuel zei dat er zware regenbuien op til waren. Wij geloofden het eerst niet zo - zulke schitterende witte wolkengroepen - maar eenmaal in de auto op weg naar Johannesburg braken de sluizen open. In de stromende regen kwamen we aan op het terrein van de universiteit waar we de tentoonstelling 'Booknesses. Artists' Books from the Jack Ginsberg Collection' op ons gemak konden bekijken: alleen de buitenlandse gasten van het colloquium waren hiervoor uitgenodigd. Daarna zouden we in het nabij gelegen gebouw van de SARChI Chair in South African Art and Visual Culture (aan Twickenham Avenue) te gast zijn bij Brenda Schmahmann voor een Italiaanse maaltijd en twee lezingen.

Maar eerst zagen we de tentoonstelling waarin voornamelijk moderne kunstenaarsboeken te zien zijn, vanaf de jaren zeventig, internationaal, en vooral heel veel. Meer dan 250 boeken, de vitrines waren propvol, de teksten schaars. Niet bedoeld als informatie, maar puur om te tonen hoe groot de collectie is en om zelf te kijken en ontdekkingen te doen. De verzamelaar was zelf overweldigd door het enorme visuele spektakel.

Jack Ginsberg in de UJ Art Gallery (kingsway Campus), 23 maart 2017

Het begin van de tentoonstelling is al verpletterend. De eerste vitrine bevat niet alleen het beroemdste en waarschijnlijk meest kostbare twintigste-eeuwse kunstenaarsboek: Prose du Transsibérien et de la Petite Jehanne de France (1913) van kunstenaar Sonia Delaunay en dichter Blaise Cendrars. Niet alleen een luxe exemplaar, nummer 9 op Japans papier, ongevouwen, met opdracht van de auteur, maar bovendien het zeldzame prospectus, de gecorrigeerde galeiproeven van de tekst en drie originele geschilderde pagina's van Delauney. Wie dan nog niet jaloers is...

Omslag van Prose du Transsibérien et
de la Petite Jehanne de France (1913)

In de tentoonstelling lagen ook boeken van Nederlandse kunstenaars. Onder andere van de al jaren in Amerika wonende Sjoerd Hofstra, maar ook Piet Zwarts Het boek van PTT (1938). Zeer herkenbaar ook het boek van Annesas Appel, View on the World Map (2013).

Robbin Ami Silverberg en Jack Ginsberg (met gast)
bij de vitrine met een werk van Annesas Appel

Tussen al die boeken wees Jack almaar zijn favorieten aan, maar eenzaam aan de top van zijn lijstje staat al enkele jaren de Duitse kunstenares Veronika Schäpers, van wie Museum Meermanno de belangrijkste werken in de collectie heeft en van wie de KB onlangs het boek met teksten van Cees Nooteboom kon kopen: Fuji (2016). Ik ben het met Jack volkomen eens: haar boeken zijn prachtig uitgevoerd, consequent doordacht, slim, subtiel, bijna onmogelijk om te maken en steeds totaal anders.