211. Het Boek van Morgen

In november 1884 drukte Jean Marchand in Blois een curieus boek van Albert de Rochas met de titel: Le Livre de demain, het boek van morgen. Het bevat hoofdstukken over de mogelijkheden van kleur in boeken, door middel van papier en inkt.

Albert de Rochas, Le Livre de demain (1884)

In zijn introductie legt Albert de Rochas (1837-1914) uit dat het merendeel van de contemporaine bibliofielen maar een vaag idee heeft (en vaak verkeerd) van druktechnieken, papier en inkt. Als zij zelf iets publiceren, laten ze de opmaak en de keuze voor papier en dergelijke over aan hun uitgever of drukker, en die kiest meestal de veiligste weg door niet iets nieuws uit te proberen.

Albert de Rochas, introductie in Le Livre de demain (1884)

Moderne industriële middelen blijven onbenut, zegt de auteur, en een van de zaken die makkelijk anders kunnen is de introductie van meer kleur in boeken, die meestal gewoon in zwarte inkt op wit papier worden gedrukt. De Rochas wil een voorbeeld stellen door in zijn boek op tientallen verschillende kleuren papier te drukken in een waaier van kleuren, van wit tot goud tot blauw tot geel. Hij doet dat, niet alleen om decoratieve redenen, nee, hij zegt:

mais encore pour servir d'auxiliaire à l'écrivain.

Kortom, ook om de auteur te helpen bij de expressie van zijn ideeën. Dat is een voorlijke opmerking in die tijd, waarin het idee dat de materialiteit van het boek de gedachte van een kunstenaar of auteur kan uitdrukken nog helemaal niet aan de orde is.  

Na de hoofdstukken over paper, inkt en kleur volgt een grote afdeling 'Applications', toepassingen van kleureninkt en gekleurd papier. Intussen blijven de decoraties en de opmaak wel wat achter bij de nieuwe ideeën en passen ze helemaal in de tijd van het Estheticisme.

Albert de Rochas, kleuren in Le Livre de demain (1884)

De kaders, sluitstukken en illustraties zijn helemaal uit de tijd zelf en doen nu verouderd aan, maar intussen is het boek een ongekend kleurrijk geheel geworden, met gouden en zilveren inkt, met vaak vier tot vijf verschillende kleuren inkt op één pagina van gekleurd papier gedrukt.

Albert de Rochas, Le Livre de demain (1884)

Het boek werd in Blois gedrukt, waar de auteur woonde, niet in Parijs. Raoul Marchand drukte 250 exemplaren en vermeldt in het colofon de namen van zijn personeel:

Vasseur, Conducteur typographe; Fleury, Conducteur lithographe; Hervy, Chef d'atelier; Meunier, Typographe. 

Ook dat is ongebruikelijk.

Albert de Rochas, Le Livre de demain (1884)

Achterin het boek worden nog verschillende soorten papier getoond met originele voorbeelden, bijvoorbeeld van papyrus, asbest en een stuk vijftiende-eeuws papier. Het KB-exemplaar kwam in de collectie met de papierhistorische collectie van Henk Voorn. Dit exemplaar is niet genummerd, en niet door de auteur, maar wel door de drukker gesigneerd. 

In studies over de materialiteit van het boek wordt deze wonderlijke uitgave niet genoemd, terwijl dat, naar mijn idee, juist een van de interessantste aspecten ervan is.