vrijdag 25 november 2022

331. Luceberts vergeten verbeteringen en toegevoegde tekeningen

De dichter/schilder Lucebert (1924-1994) maakte vaak illustraties voor zijn eigen dichtbundels.

Maar voor zijn intieme vrienden ging hij nog wat verder. Van zijn bundel de amsterdamse school (1952) bestaan minstens zeven exemplaren met handgeschreven correcties in drie gedichten. 

Vooral het openingsgedicht ‘Lied tegen het licht bekeken’ is flink onder handen genomen met zes tekstcorrecties die de alliteraties versterken, maar ook het gevoel van eenzaamheid benadrukken. De ernst van de correcties is overigens af te lezen aan de officiële correctietekens die Lucebert gebruikte. 

Lucebert, de amsterdamse school (1952):
correcties op pagina 7
[KB: exemplaar van Bert Schierbeek]

Het vreemde is dat deze verbeteringen nooit in latere drukken zijn overgenomen. Ook eigenaardig is dat Lucebert echte fouten niet corrigeerde. De KB bezit het exemplaar uit de nalatenschap van de dichter Bert Schierbeek en dat bevat, behalve de correcties, een handgeschreven opdracht uit november 1952, de maand van verschijnen.

Lucebert, de amsterdamse school (1952):
omslag
[KB: exemplaar van Bert Schierbeek]


Lucebert, de amsterdamse school (1952)
Exemplaar met extra tekeningen
uit de nalatenschap van Simon Vinkenoog: omslag
[Stedelijk Museum, Amsterdam]


Verrassend is dat er ook opdrachtexemplaren bestaan waarin Lucebert extra illustraties aanbracht. Hij deed dat voor een beperkte groep vrienden en met name voor Simon Vinkenoog. 

Lucebert, van de afgrond en de luchtmens (1953)
[KB: exemplaar van Ethel en Rudy Kousbroek, 
met extra tekeningen van Lucebert]

De bundel van de afgrond en de luchtmens (1953) heeft alleen een omslagillustratie, maar het exemplaar uit de collectie van Rudy Kousbroek (nu in de KB) is van voren tot achteren gevuld met potloodtekeningen in zwart en blauw. Ze lijken spontaan tijdens één zitting te zijn getekend. Eigenlijk heeft Lucebert van dit exemplaar een uniek kunstenaarsboek gemaakt. 

Kousbroek zelf schreef er onbekommerd nog wat aantekeningen in, als bepaalde gedichten hem deden denken aan andere auteurs zoals Hölderlin en Yeats. In zekere zin heeft Kousbroek zijn persoonlijke exemplaar – met opdracht en extra tekeningen – nog intiemer het zijne gemaakt.

Tijdens de Beurs Bijzondere Uitgevers op zondag 27 november 2022 verschijnt over deze speciale uitgaven het boekje Vergeten verbeteringen en toegevoegde tekeningen (uitgeverij De Weideblik).

Binnenkort zijn de twee opdrachtexemplaren van Lucebert te zien in de vitrine bij de leeszaal Bijzondere Collecties in de KB.