387. College over Charles Ricketts en de KB Collectie

Vorige week gaf ik een college over Charles  Ricketts als boekkunstenaar en liet ik na afloop zien wat er zoal van hem in de KB collectie te vinden is, van het vroege eigen tijdschrift The Dial tot zijn late herinneringen aan Oscar Wilde. 

The Rowley Poems of
Thomas Chatterton (Vale Press, 1898)
[KB: KW 810 F 14]

In mei 2012 schreef ik een Engelstalig blog over een bezoek van de Nederlandse kunstenaar Richard Roland Holst aan Ricketts in Londen (zie Rik was talked off his feet by Ricketts).

Destijds meldde ik dat de KB boeken die waren vormgegeven door Ricketts in drie partijen had aangeschaft, in 1900, in 1954 en in 1988. Maar zoals altijd is de geschiedenis ingewikkelder.

In de leeszaal Bijzondere collecties toonde ik pre-Vale boeken, Vale Press boeken, commerciële boeken ontworpen door Ricketts en boeken ontworpen voor zijn vrienden en anderen. Een van de gasten vroeg me of zo'n Ricketts-collectie nog steeds werd onderhouden, nu het aankoopbeleid van de bibliotheek drastisch was veranderd. Een goede vraag. De KB heeft jaren geleden besloten om vooral het nationale erfgoed te verzamelen: alles wat in Nederland wordt uitgegeven, en een selectie uit wat over Nederland wordt uitgegeven.

Maar ik realiseerde me dat de getoonde boeken samen eigenlijk geen Ricketts-collectie vormden. De meeste boeken waren aangekocht vanwege hun literaire inhoud, als proza, poëzie of toneel dat in de collectie ontbrak. Toen ik na het bezoek de werken nog eens goed bekeek, realiseerde ik me dat er meer was gebeurd dan de drie afzonderlijke partijen Ricketts-aankopen.

1900

Tijdens het bestaan van de Vale Press, de uitgeverij van Hacon & Ricketts, waren de aankopen geregeld via de winkel At the Sign of the Dial waar specimina konden worden bekeken en kleine tentoonstellingen werden gehouden. De KB bestelde bij de uitgeverij enkele boeken in het najaar van 1900. Dat waren vier boeken in vijf delen. Drie delen waren gebonden in een speciaal ontworpen geel/groen/oranje vlammend sierpapier dat Ricketts ontwierp na een desastreuze brand bij drukkerij Ballantyne.

• Michael Field, The World at Auction (1898), met de speciale 'flame' band. Genoteerd in het aanwinstenboek op 1 november 1900.
• John Milton, Early Poems (1896). Aanwinstenboek: 5 december 1900.
• Charles Ricketts, A Defence of the Revival of Printing (1899). Genoteerd op 5 december 1900.
• The Rowley Poems of Thomas Chatterton (1898), twee delen in de 'flame' band. Ontvangen op 10 december 1900.

Aanwinstenboek KB voor november en december 1900 (details)

1904

The Poems & Sonnets of Henry Constable (1897) werd ontvangen op 14 december 1904, maar het aanwinstenboek meldt niet waar het is besteld of door wie het is geleverd. De Vale Press was opgeheven, dus waarschijnlijk werd dit via een Haagse boekhandel gekocht, bijvoorbeeld het internationaal opererende Nijhoff, schuin tegenover de KB aan het Voorhout.

De eerste kunsthistorische monografie van Ricketts, The Prado and Its Masterpieces verscheen in 1903, en werd op 17 september 1904 bijgeschreven (ook weer zonder de naam van de verkoper te vermelden).

1908-1909

Toen voor de eerste keer het verzameld werk van Oscar Wilde werd uitgegeven, schafte de KB dit vrijwel meteen aan. Het eerste deel, The Duchess of Padua. A Play (1908) en tien andere delen kwamen binnen op 20 februari 1908, en het bijpassende deel (met een andere uitgever) The Picture of Dorian Gray werd een jaar later ontvangen in april 1909.

Aanwinstenboek KB voor 1908 en 1909 (details)

Michael Field and W.B. Yeats (1908-1947)

De bibliotheek kocht geen andere toneelstukken van Michael Field die door de Vale Press werden uitgegeven. Vier latere dichtbundels waarvoor Ricketts de banden ontwierp, werden in het jaar van publicatie besteld: Wild Honey (ontvangen in mei 1908), Poems of Adoration (juni 1912), Mystic Trees (april 1913), Dedicated (1914) werd pas ontvangen ruim na afloop van de Eerste Wereldoorlog, in juni 1920. De verzamelde werken van W.B. Yeats werden soms in latere of Amerikaanse edities aangeschaft. Early Poems and Stories werd gekocht in het jaar van publicatie (1925), Autobiographies kwam in een latere Amerikaanse editie uit 1927 naar de KB, twintig jaar later, in 1947. 

1936

In 1936 ontving de bibliotheek The Pageant, waarvan twee jaargangen waren verschenen in 1895 en 1896 (voor 1896 en 1897). Alleen het tweede deel maakt deel uit van onze collectie.

1939

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog selecteerde de bibliotheek boeken uit twee privécollecties: de bibliotheek van Ricketts' vriend R.N. Roland Holst en de verzameling van dichter en criticus Willem Kloos. Beiden waren in 1938 overleden.

De boeken van R.N. Roland Holst zijn geschonken door zijn weduwe, Henriette Roland Holst-van der Schalk en dragen een ex-libris met haar naam (gemaakt door de bibliotheek):

• Oscar Wilde, De Profundis (negende druk, 1907). Met de handtekening van R.N. Roland Holst.
• The Bard of the Dimbovitza. Roumanian Folk-Songs. Collected from the Peasants, edited by Hélène Vacaresco. Translated by Carmen Sylva and Alma Strettell (tweede druk, 1892).
• Lord de Tabley, Poems, Dramatic and Lyrical (derde druk, 1896).

Bij de boeken uit de verzameling van Willem Kloos zaten twee werken die ontworpen of geschreven waren door Ricketts. Deze boeken hebben een soortgelijk ex-libris met de naam van Willem Kloos:

• W.B. Yeats, Later Poems (herdruk, 1924)
• Charles Ricketts, Oscar Wilde. Recollections (1932)

Charles Ricketts, Oscar Wilde. Recollections (1932)

1954-1961

In de aanloop naar de jaren 1960 begon de KB steeds vaker boeken aan te kopen met het oog op de oprichting van een afdeling over het boek vanaf de negentiende eeuw in Museum Meermanno (nu Huis van het boek). Het is echter volstrekt onduidelijk waarom het ene boek wel in die collectie werd opgenomen en het andere niet. Nu zijn er exemplaren van private presses zoals Kelmscott Press, Vale Press en Eragny Press in zowel de KB als het Huis van het Boek.

In 1954 verwierf de bibliotheek de Vale Press editie van The Poems of Alfred Lord Tennyson (1900), met daarin de lyrische gedichten; dit exemplaar werd gedrukt op perkament en gebonden door Zaehnsdorf. Het werd aangekocht bij F. Hammond, Sutton Coldfield, voor fl. 230,-.

In 1955 verwierf de bibliotheek voor de collectie boekbanden een exemplaar van Charles Ricketts, Beyond the Threshold (1929) met een inscriptie van A.J.A. Symons.

In 1961 werd een exemplaar van Charles Ricketts en Lucien Pissarro's De la typographie et de l'harmonie de la page imprimée; William Morris et son influence sur les arts et métiers (1898) gekocht bij het Internationaal Antiquariaat voor ƒ 45 (factuur betaald op 10 april 1961). 

1988

Tenslotte ontving de bibliotheek in 1988 een grote collectie boeken uit de bibliotheek van dichter Adriaan Roland Holst, neef van R.N. Roland Holst - deze werden in permanente bruikleen gegeven door het Letterkundig Museum (nu Literatuur Museum) in Den Haag. Hieronder waren ook boeken die Adriaan van zijn oom Rik had gekregen:

• The Dial, Nr. 2-5 (1892-1897), met naamstempel van Adriaan Roland Holst. 
• John Gray, Silverpoints (1893), met het ex-libris (ontworpen door R.N. Roland Holst) en met het naamstempel van Adriaan Roland Holst.
• Lord de Tabley, Poems, Dramatic and Lyrical (derde druk, 1896), met de handtekening van de schilderes Charley Toorop en met het naamstempel van Adriaan Roland Holst.
• William Shakespeare, A Most Pleasant and Excellent Conceited Comedy of Sir John Falstaff and the Merry Wives of Windsor (1902). Met ex-libris van 'Klingerder' en het naamstempel van A. Roland Holst.
• William Meinhold, Mary Schweidler, the Amber Witch. The most interesting trial for witchcraft ever known. Printed from an imperfect manuscript by her father, Abraham Schweidler, the pastor of Coserow in the Islands of Usedom (1903). Met het naamstempel van A. Roland Holst.

2006

In 2006 verwierf de bibliotheek een boek van Vale Press voor de boekbandencollectie: de editie van Maurice de Guérin's The Centaur, The Bacchante (1899), in een band van Bryan Cantle (Eddington Bindery). Het was een geschenk van Jan van der Marck.

Tegenwoordig

Het bestaan van een soortement Charles Ricketts-verzameling in de KB is niet te danken aan een doelbewust gehanteerd aankoopbeleid van de bibliotheek. Die collectie is voornamelijk ontstaan bij toeval: omdat Ricketts veel literaire werken ontwierp en omdat in de loop der jaren verschillende schenkers een aantal zeldzame boeken met een interessante herkomst hebben aangeboden.