226. Verborgen luxe editie: Kruis of munt?

In 1993 overleed de schrijfster Jo Boer en het jaar daarop werd zij al tot de 'vergeten auteurs' gerekend en dat is ze nog steeds. Af en toe komt haar werk toch nog in de handel. Niet heel lang geleden bood veilinghuis Zwiggelaar haar roman Kruis of munt aan. Die was verschenen in 1949 en had daarvoor al de F. Bordewijkprijs gekregen (die werd toen nog de Vijverbergprijs genoemd, al heette de prijs aanvankelijk de Prijs voor de Haagse Roman: zo staat het ook in het boek.)

Momenteel zijn online geen exemplaren van de eerste drie drukken te koop (verschenen in 1949 en 1950), wel een van de herdruk uit 1991. Er zal ook niet veel behoefte zijn aan deze roman over de haat van dochter Jopie Landman voor haar moeder Aletta Waringa. Jopie Landman is natuurlijk een schuilnaam voor Jo Boer. Landman!

Gewoon en luxe exemplaar van Joe Boer, Kruis of munt (1949)

Het exemplaar bij Zwiggelaar was speciaal gebonden in half perkament. Dat stond in geen enkele bibliografie. Het staat niet in het boek, maar is door Jo Boer zelf vermeld in een brief aan Adriaan Goekoop (1908-1977), die voor in het boek is gelijmd.

Jo Boer schreef daarin: 

Ik laat U door mijn uitgever een luxe exemplaar van Kruis of munt zenden; er bestaan drie gelijke exemplaren, één blijft in de bibliotheek van den heer Stols, het tweede laat ik U zenden en het derde blijft mijn privé bezit.

Jo Boer aan Adriaan Goekoop, [18 april 1949] 

Ze schreef het briefje op Tweede Paasdag, 18 april 1949, en een week later zette Goekoop in het exemplaar zijn eigen handtekening. De brief bevatte ook een gedroogd bloemetje, een wilde hyacint uit haar tuin in Frankrijk. De restanten daarvan zijn nog zichtbaar.

Adriaan Goekoops exemplaar van Kruis of munt (1949)

Dit luxe exemplaar kreeg Goekoop omdat hij had ingestemd met het vermelden van de echte naam van het woonhuis van zijn familie, "Sorghvliet", oftewel Het Catshuis. Goekoop bracht er zijn jeugd door. In haar roman beschreef Jo Boer een kinderfeestje dat ze er bijwoonde. In haar eerste brief aan Goekoop (december 1948) schreef ze dat zij nooit de 'schilder-schrijver' geworden zou zijn die ze was zonder kennis genomen te hebben van het 'toverland' dat dit landgoed was, temidden van 'die verschrikkelijke stad den Haag'. Goekoop gaf niet alleen toestemming, hij liet ook anjers bezorgen bij de prijsuitreiking en stuurde een foto van het huis in de sneeuw.

Brief van Jo Boer aan Adriaan Goekoop (december 1948)

Het luxe exemplaar - één van slechts drie dus - bevatte ook een erratumblaadje met gegevens over het lettertype (Bembo), de drukker (Boosten & Stols) en de binderij (N.V. J. Giltay & Zn. Dordrecht), gegevens die al evenmin in het boek te vinden zijn. Er staat overigens niet dat de drie luxe exemplaren op ander papier gedrukt zijn dan de gewone oplage. Alleen de luxe exemplaren zijn gedrukt op papier met het watermerk van Van Gelder Zonen.

Het erratum bevat één correctie.

Erratum bij Kruis of munt (1949)

Op bladzijde 61 van de roman is een verkeerde naam genoemd. Namelijk die van Agatha, waar Aletta moest staan. In het gewone KB-exemplaar dat in 1949 werd aangeschaft heeft een lezer die naam met een paarse stift "verbeterd", hoewel er geen erratum-strookje in dat exemplaar is aangetroffen.

Correctie in Jo Boer, Kruis of munt (1949)

Dat is in het luxe exemplaar niet gebeurd. Dat bijzondere exemplaar - je vraagt je af: waar zijn die andere twee gebleven? - zal binnenkort beschikbaar zijn in de KB.

[Inmiddels opvraagbaar via de KB catalogus.]