zaterdag 29 februari 2020

264. Robbin Ami Silverberg Tentoonstelling New York

Op 13 februari was ik even in New York voor de kunstenaars-presentatie van de tentoonstelling met boeken en installaties van Robbin Ami Silverberg. Daarbij werd namelijk een oeuvrecatalogus gepresenteerd waarvoor ik een van de drie inleidingen schreef. Ik heb geprobeerd het verband tussen haar boeken en installaties te doorgronden.


Affiche voor de tentoonstelling van Robbin Ami Silverberg (New York, 2020)
Het is dit jaar een jubileum voor de kunstenaar - van wie ook werk is opgenomen in de collectie van de KB (onder andere in de Collectie Koopman) en in Het Huis voor het Boek. Dertig jaar geleden begon zij haar atelier, papierstudio en uitgeverij Dobbin Books in een oude paardenstal in Greenpoint, Brooklyn. In die dertig jaar maakte zij vijfentwintig boeken met andere kunstenaars, zestig eigen edities, vijfenvijftig unica en twintig boek-installaties. Behalve in Den Haag is werk van haar op honderddertig locaties te vinden.

Boek-installatie op de trappen van het Pratt  Institute Libraries
De tentoonstelling is groot, het boek prachtig: een oblong catalogus met 164 pagina's, talloze kleurenfoto's, ontworpen door Teodóra Hübner.





Thirty Years Thirty Books. Read Me. Like A Book.
30 Years of Dobbin Books. Robbin Ami Silverberg
(2020)
De foto's zijn gemaakt door de ontwerpster en tonen veel pagina's, maar ook details die papier en bewerking ervan door de kunstenaar heel dicht bij brengen. De oplagen van de boeken zijn (vanwege de intense arbeid die ervoor nodig is) vaak heel klein, soms maar vijf tot tien exemplaren.

Overzicht van de tentoonstellingsruimte

De tentoonstelling als geheel is een installatie, die behalve vitrines met boeken en objecten op drie verdiepingen van het bibliotheekgebouw ook een "posting wall" bevat, een reeks uitspraken over boeken, eigenlijk een manifest, uitgespreid over de traptreden in het monumentale trapportaal én een aantal speciaal op maat gemaakte kleine vitrines die zijn ingebouwd tussen de boeken in de open opstelling van de bibliotheek naast het trapportaal. Die "stacks" zijn heel bijzonder, ingericht door Tiffany's, met metalen relingen en glas - de boekenkasten vormen op zeven verdiepingen boven elkaar één geheel, gescheiden door matglazen vloeren, met open gleuven waardoor je naar boven en beneden kunt kijken.



Vitrine in de "stacks" van de bibliotheek
Thema's zijn: de werking van herinneringen, het in kaart brengen van het leven, de ruimte tussen de regels, lezen als veranderingsproces, vrouwenrechten en de taal van de misogynie. Ze komen uitgebreid aan bod in de tentoonstelling en dat levert verrassende beelden op, want ook borstels en spoelen worden tot boek gemaakt.



Misogyne woorden op spoelen
Voor verschillende projecten - onder andere de installatie "Home Sweet Home" - zocht Silverberg spreekwoorden en gezegdes uit diverse talen bij elkaar: allemaal, linksom of rechtsom, denigrerende opmerkingen over vrouwen. Ze heeft die zinnen en woorden tot lange stroken papier aaneen geregen en om oude weefspoelen gewikkeld. 



Spoelen met misogyne teksten
Dat levert prachtige objecten op die bij nader onderzoek nare boodschappen verkondigen. Ze zijn vanwege de glazen wanden van de vitrines moeilijk te fotograferen. Mooie foto's zijn te vinden in het boek en op de website van Robbin Ami Silverberg.

Voor wie in New York is: probeer een bezoek te brengen. Dat kan tot 9 april. Loop dan langzaam de trappen op en zie dat de teksten daarop je in omgekeerde volgorde tegemoet komen met statements.






Pratt Institute, traptreden met uitspraken door Robbin Ami Silverberg
De uitspraken zijn gedrukt op een ondergrond met fragmenten van de metro- en buslijnen van New York, daar waar vele voetstappen van de kunstenares liggen. Lopen, denken, verkennen, lezen en leven liggen dicht bij elkaar en gaan in elkaar over.

donderdag 27 februari 2020

263. Stemmen uit de oorlog (2): propaganda en rouwannonces

Deze maanden is in de tentoonstellingsruimte van de KB een selectie boeken, pamfletten, kranten en archivalia rond oorlog en bevrijding tentoongesteld - hier laat ik af en toe iets zien. (Zie ons overzicht van webpagina's over de oorlog.)

"Stemmen uit de oorlog". Daaronder zijn bijvoorbeeld stemmen van de illegale pers en van de geallieerden.

In het midden van de oorlog slaagde de geallieerde luchtmacht er in om internationaal nieuws te verspreiden. Vliegtuigen vol bommen op weg naar Duitse steden strooiden vanaf mei 1943 De Vliegende Hollander uit boven Nederland. Deze anti-Duitse propaganda berichtte in juni 1944 over de invasie in Normandië, in oktober werd de opmars van het Russische leger gemeld en de strijd tegen de Japanners op de Philippijnen. Ook verschenen er nu vaker satirische publicaties. Kort voor de bevrijding van Utrecht bijvoorbeeld sierde een dodelijke tovenaar het omslag van zo’n boekje. In de bevrijdingsweken kwamen er namaak-rouwannonces over de dood van Hitler (“oud- schilder”).


Mosquito. Februari 1945 (1945)
Mosquito was een boekje van Het Stichtse Pepertje uit Utrecht, een groepering die enkele protestteksten uitgaf en liet illustreren door Andries Frederiks (1907-1999), die als pseudoniem Tijl gebruikte.


Quasi-overlijdensannonce over Hitler (1945)
In de annonce over Adolf Hitler wordt de spot gedreven met de 'beroepsmisdadiger', en om het af te maken: 'oud-schilder'.

Zie voor eerdere en latere afleveringen het overzicht op:
Stemmen uit de Oorlog (1)

maandag 17 februari 2020

262. Rembrandt in Isotype

Niet elk jaar is een Rembrandtjaar, maar elk jaar verschijnen er boeken over Rembrandt. Het jaar 1938 bijvoorbeeld was geen kroonjaar voor de schilder die in 1606 werd geboren en in 1669 stierf. Toch kwam er dat jaar een tentoonstelling over Rembrandt in de winkels van De Bijenkorf in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Daarbij verscheen een bijzondere Rembrandt-uitgave, namelijk Rondom Rembrandt.

Rondom Rembrandt (1938)
De tentoonstelling in 1938 had met andere feestelijkheden te maken, namelijk het regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Er werden geen tekeningen, etsen, schilderijen en zelfs geen reproducties daarvan getoond, maar statistieken waarmee visuele antwoorden werden gegeven op vragen als: hoe ontwikkelden Leiden en Amsterdam zich tijdens Rembrandts leven? Hoe werd Rembrandt door zijn tijdgenoten gewaardeerd? Hoe veranderde zijn techniek? De antwoorden werden gegeven door middel van de "beeldpaedagogische Isotype-afbeeldingen", gemaakt door de International Foundation for Visual Education.

Rondom Rembrandt (1938)
De Haagsche Courant vond het een van de merkwaardigste en interessantste tentoonstellingen sinds jaren. In september was de tentoonstelling te zien in Den Haag (waar die wegens succes werd verlengd), vervolgens kwam de expositie in oktober naar Rotterdam en verhuisde die eind oktober naar Amsterdam - toen hadden al tienduizend bezoekers de tentoonstelling bezichtigd.

De Isotypie - Isotype is de afkorting voor International System Of TYpogra phic Picture Education - werd bedacht door Otto Neurath (1882-1945) en paste bij de functionele en minimalistische beeldtaal van die tijd. Neurath was in 1934 uit Wenen gevlucht en zette er in Den Haag de International Foundation for Visual Education op. In 1940 vluchtte hij opnieuw, naar Oxford.

Rondom Rembrandt (1938)
Hoe de schilderijen van Rembrandt zijn verdeeld over Nederlandse collecties wordt getoond met een kaart waarop per plaats is aangegeven hoeveel schilderijen er zich bevinden. Schilderijen uit de Leidse periode zijn gesymboliseerd met een groene rechthoek; die uit de periode 1632-1642 zijn rood; die uit 1642-1652 blauw en de schilderijen uit zijn laatste jaren zijn in bruin aangeduid.



Rondom Rembrandt (1938)
Aardige pictogrammen zijn ook bedacht voor de onderwerpen van de schilderijen van Rembrandt die worden vergeleken met die van Rubens. Schilderde de tweede veel altaarstukken en mythologische thema's, Rembrandt legde zich toe op portretten.

De cijfers zijn inmiddels achterhaald, maar de presentatie is nog altijd fris en aantrekkelijk.
[Het KB-exemplaar heeft als aanvraagnummer: 12044926.] 

vrijdag 7 februari 2020

261. Pieter de Hooch en het Gildeboek

Nog een weekje is de tentoonstelling over Pieter de Hooch te zien in Delft. Er ligt ook een handschrift uit de KB-collectie, namelijk het tweede meesterboek van het St. Lucasgilde met de aantekeningen over Pieter de Hooch.


Meesterboek van het St. Lucasgilde (Collectie KB)
Het boek bevat aantekeningen over schilders, maar er waren ook andere leden, zoals op de openliggende pagina's in de tentoonstelling te zien is. Er worden bijvoorbeeld enkele boekbinders genoemd - andere beroepen waren: schilders van stoelen, tapijtwevers, graveurs, drukkers en boekhandelaren.

dinsdag 4 februari 2020

260. Stemmen uit de oorlog (1): de verzameling van een parapsycholoog

"Stemmen uit de oorlog" is de huidige topstukkententoonstelling van de KB - online tonen we een aantal van de stukken uit de vitrines. Elke week volgt een nieuwe aflevering.

Stemmen uit de oorlog (10): bevrijdingsfeesten
Stemmen uit de oorlog (9): het "gewone" dagelijkse leven
Stemmen uit de oorlog (8): mooie foute posters.
Stemmen uit de oorlog (7): bevrijdingsvlaggen.
Stemmen uit de oorlog (6): schuilnamen en nepjaartallen.
Stemmen uit de oorlog (5): de lockdown matroesjka.
Stemmen uit de oorlog (4): vrije en onvrije kranten.
Stemmen uit de oorlog (3): kleuren van de oorlog.
Stemmen uit de oorlog (2): propaganda en rouwannonces.

Hieronder volgt 
Stemmen uit de oorlog (1): de verzameling van een parapsycholoog

Ik mocht voor deze tentoonstelling de selectie maken, en kon dat doen op basis van een lijst van verschillende groeperingen die voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog hun stem lieten horen: exil-auteurs die uit Duitsland waren gevlucht in de jaren dertig, dagboekschrijvers tijdens de oorlog, Joodse onderduikers, NSB'ers, Engelandvaarders, de Duitse bezetter, illegaal publicerende dichters, en zo voort. 

De Grebbeberg, 1940 (foto)
Het zijn niet allemaal boeken, pamfletten of kranten. De KB bezit ook oorlogsaffiches, handgeschreven brieven en dagboeken en archivalia zoals een foto van De Grebbeberg tijdens de eerste oorlogsdagen in 1940. Ze werden vrijwel meteen na de oorlog opgenomen in de KB-collectie.

Benzinebonnen

Na de oorlog werden allerlei oorlogspublicaties verzameld. Ook de KB heeft verzamelingen efemeer materiaal. Doos “258 B 23” bijvoorbeeld bevat een foto van de gevechten op de Grebbeberg, een mededeling van de Duitse bezetter om geen “weerstand” meer te bieden (1940) en een oproep van NSB-hoofd Mussert om anti-Duitse sentimenten weg te poetsen (1941). De verzamelaar hiervan was parapsycholoog George Zorab: in juli 1940 ontving hij bonnen voor brandstof voor zijn auto, in juli 1942 werd hij er op gewezen dat Joden voortaan uitgesloten waren van telefoonverkeer en ook kreeg Zorab opdracht om Duitsers huisvesting én voeding te verlenen. 

Na heropening weer te zien bij de KB.