donderdag 12 december 2019

258. H.N. Werkman: compleet en incompleet

Van drukker/kunstenaar H.N. Werkman zijn een aantal uitgaven zo zeldzaam, dat zelfs de onvoltooide exemplaren bijzonder zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor Hot Printing (de KB heeft een compleet exemplaar, het boekje mét alle losse prenten), maar ook voor het uitgaafje Pesach 1936 waarin een prent is opgenomen met de titel ‘Tusschen de keerkringen’. 

Pesach 1936 (in vitrine KB Den Haag, december 2019)
Daarvan bezit de KB sinds kort een incompleet exemplaar. Wat ontbreekt zijn twee teksten van Werkman. Hij nam deze over uit twee eerdere publicaties: een daarvan is Hot Printing, de andere is Februari aanbieding. Deze dateren uit 1935 en 1936, terwijl Pesach 1936 rond Pasen van 1936 moet zijn gemaakt. Voorop staat een afbeelding van een rabbi. 

De afbeelding boven is gemaakt terwijl het boek in de vitrine bij de afdeling Bijzondere Collecties staat - daar staat het nog een maandje; vandaar de weerspiegeling van de letters 'tie'.

Dat de teksten ontbreken is eigenlijk niet zo erg. Werkman zelf schreef namelijk – aan de fotograaf Paul Guermonprez – dat alleen het omslag en de tekening op de middenpagina’s van belang waren: ‘de tekst is betrekkelijk bijzaak’. Bovendien: elk exemplaar bevat andere teksten en een aantal van die teksten heeft de KB bij het exemplaar van Hot Printing.

Beide illustraties zijn in elk exemplaar met de hand getekend, met de handrol, een drukkersinstrument dat normaal niet voor tekeningen werd gebruikt. Met de zijkant ervan kon Werkman vrij snel schetsen maken. De diagonale kleurenstroken zijn gerold. Ook gebruikte hij sjablonen (voor de pijlen). De titel is gezet uit het lettertype Cheltenham. 

April 1937 (Apologien) (in vitrine KB, Den Haag, december 2019)
Voor de kunstenaarsvereniging De Ploeg in Groningen maakte Werkman de uitgave April 1937, ook bekend als Apologien vanwege de belangrijkste tekst daarin (door de schilder Johan Dijkstra). Het omslag is een druksel met twee koppen en profil. Hiervoor combineerde Werkman linoleumsneden met druksels van los zetmateriaal. Deze uitgave is wel compleet, inclusief het vignet van De Ploeg op het omslag dat in sommige exemplaren ontbreekt.

Te zien in de vitrine Bijzondere Collecties in de KB Den Haag (tot medio januari):
H.N. Werkman, Pesach 1936.
Groningen, H.N. Werkman, 1936
Incompleet: bevat alleen het omslag met illustratie van een rabbi en het middenblad met de illustratie ‘Tusschen de keerkringen’.
Dit was het exemplaar van ‘Fie en Siep’ [=Fie Werkman (dochter) en Siep van den Berg].
Aanvraagnummer: KW GW X100217.

April 1937 [Apologien]. Teksten van Johan Dijkstra en Hendrik de Vries.
Groningen, De Ploeg, 1937
Omslag H.N. Werkman (origineel ingekleurde linosnede)
Aanvraagnummer: KW GW X100211

maandag 9 december 2019

257. Kleine uitgevers en het andere boek

Gisteren vond in Paradiso in Amsterdam de Beurs voor Kleine Uitgevers plaats, waar we alleen al een kijkje nemen om te zien of er nieuwe uitgevers zijn opgedoken die hun publicaties nog aan de KB kunnen aanbieden. De beurs duurt tegenwoordig nog maar één middag, waardoor het op het hoogtepunt wel een beetje dringen bij de tafels was, maar het zorgde er ook voor dat je zowat iedereen tegenkwam; het had een gezellige compactheid.



Beurs voor Kleine Uitgevers (Amsterdam, 2019)
Vergeleken met de Other Book Fair in The Little Grey Space in the Middle in Den Haag, een week eerder, was het publiek in Paradiso gemiddeld ouder - in Den Haag viel op hoe divers en jong het publiek was. Daar staat misschien wel tegenover dat het Amsterdamse publiek kooplustiger leek.


The Other Book Fair (Den Haag, 1 december 2019)
Op The Other Book Fair stonden meer jongere kunstenaars die hun eigen zines en boeken publiceren en daar waren voor de KB veel nieuwe namen bij. Boekjes als Steel het boek als de zon opkomt en The Provo Bicycle Trick kunnen we nu in Rotterdam bij de Printroom bestellen, maar veelal kopen we de zines rechtstreeks bij de kunstenaars, zoals Vincent Bijleveld.

dinsdag 3 december 2019

256. Dr Jekyll en Mr Hyde

Op 3 december 1894 stierf Robert Louis Stevenson, de auteur van Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde, een boek dat veel filmers en kunstenaars heeft geïnspireerd. Een van de interessantere kunstenaarsboeken waarin de strijd tussen Dr Jekyll en Mr Hyde wordt gevisualiseerd is gemaakt door de Franse kunstenaar Didier Mutel. Het was zijn eindexamenproject voor de École Estienne in Parijs.





Robert Louis Stevenson, Le cas étrange du Dr Jekyll et de M. Hyde (editie Didier Mutel)
(Paris, Didier Mutel, 1994)
Dr. Jekyll probeert door experimenten de goede en slechte eigenschappen van een mens te scheiden. Het middel dat hij ontwikkelt en inneemt verandert hem in een kwaadaardig wezen, Mr. Hyde. Dankzij een tegengif kan hij weer terugkeren naar zijn goede ik. Maar Mr Hyde neemt gaandeweg de overhand en pleegt misdaden en een moord. Het tegengif blijkt op en Dr Jekyll pleegt zelfmoord om zijn kwade ik het zwijgen op te leggen.

In het boek van Didier Mutel is de typografisch tekst gezet uit loden letters, maar vervolgens bewerkt zodat er doorheen een geëtste tekst kan worden gedrukt die de overrompeling van zijn persoon door de kwaadaardige Hyde verbeeldt. Die neemt steeds grotere porties van de tekst in beslag en beheerst de pagina.

Robert Louis Stevenson, Le cas étrange du Dr Jekyll et de M. Hyde (editie Didier Mutel)
(Paris, Didier Mutel, 1994)
Het exemplaar bevindt zich in de collectie van de KB (aanvraagnummer KW KOOPM E 95) en kan worden ingezien in de leeszaal Bijzondere collecties.