vrijdag 23 juni 2017

158. De laatste bibliotheken

Letzte Bibliotheken van Konrad Heyde is een van de raarste boeken die ik de laatste tijd las. Het begint als een beschuldiging aan het adres van bibliothecarissen die hun eigen collectie verkwanselen. Als voorbeeld noemt de auteur die van de Fachstelle für das öffentliche Bibliothekswesen Freiburg in 2014, de als oud papier versnipperde vakbibliotheek die Heyde zelf nog hielp opbouwen. Hij was directeur van die organisatie en vertelt de geschiedenis met rancuneuze melancholie. Het controversiële uitgangspunt – niet de buitenwereld, maar de bibliothecarissen zelf bedreigen het voortbestaan van bibliotheken – komt ook in andere hoofdstukken aan de orde.


De Boekenwereld (juni 2017)
Nieuwsgierig geworden? Lees de gehele recensie in het nieuwste nummer van De Boekenwereld (juni 2017).

donderdag 22 juni 2017

157. Recensie: De lange oren van Midas

Begin juni verscheen van Gerrit Komrij - vijf jaar na zijn dood - de uitgave De lange oren van Midas. Het begin van een schrijverschap, geredigeerd door Arie Pos voor De Bezige Bij.  
Gerrit Komrij, De lange oren van Midas (2017)
De gedichten van Gerrit Komrij zijn altijd veel persoonlijker geweest dan enkele critici beweerden. Komrij’s werk is vaak geassocieerd met spiegeleffecten, maskerades en vermommingen, maar het masker was dan toch steeds zijn eigen masker en in die spiegel zagen we toch echt zijn eigen gezicht. Waarom het persoonlijke werd vervormd in zijn poëzie blijkt uit het recent verschenen boek over de wording van het schrijverschap van Komrij, De lange oren van Midas

De dubbelzinnige titel verwijst naar de periode die Komrij in 1965 en 1966 doorbracht op Kreta – hij was toen net 21 geworden. Midas is bekend uit de Griekse mythologie. De bekendste Midas-mythe gaat over de koning die alles wat hij aanraakt in goud verandert, maar zijn gave kwijt wil nadat zelfs zijn kinderen bij aanraking in goudklompen zijn getransformeerd. Het talent is een last, kortom. De andere mythe heeft ook met talent te maken. In die mythe kiest Midas niet voor de god Apollo, maar voor Pan als beste musicus, en Apollo straft hem met de oren van een ezel. Dat zijn de lange oren van Midas uit de titel van Komrij’s boek. Dan gaat het dus om het herkennen van talent en vooral om de miskenning ervan. De jonge Komrij had daar kennelijk last van. Verschillende uitgevers weigerden zijn vroegste publicaties, en daar was deze roman er een van.

Lees verder op Literatuurplein.

Gerrit Komrij, De lange oren van Midas (2017)

donderdag 8 juni 2017

156. Kleine aanvullingen op De Parelduiker

Onlangs verscheen het nieuwe nummer van De Parelduiker over Gerrit Komrij, met artikelen over bijna alle terreinen waarop hij actief was: C.J. Aarts over Komrij en de zondagsdichters, Gerardjan Rijnders over zijn samenwerking met Komrij voor toneel, Gert Hekma over Komrij als homo-activist, Frits Abrahams over televisie, en er zijn stukken over zijn relatie met Zuid-Afrika, Bernlef, zijn bloemlezingen, gedichten des vaderlands en vertalingen.


De Parelduiker (2017)
Hier en daar schrijf ik wat opmerkingen in de marge die ik op deze manier maar zal delen. U kunt ze dan ook makkelijk overslaan en gewoon doorlezen, want het is een lekker nummer geworden. (Zie de website www.parelduiker.nl). Wel weinig nieuws over Komrij als dichter en als politiek en cultureel commentator en de nadruk ligt nogal op zijn 'tweedehandse' werk: vertalingen en bloemlezingen. Het zij zo.

Kester Freriks schrijft over de wijze waarop Komrij als toneelschrijver succes en verguizing zou ervaren en citeert Komrij's uitspraken over het schrijven van Het chemisch huwelijk, dat zogenaamd, bijna zonder doorhalingen, in een keer geschreven zou zijn. Dat is een mooie mythe natuurlijk, maar bewijsbaar onjuist. Het handschrift toont dat aan.

Ad Zuiderent schrijft over de bloemlezingen. Hij noemt als allereerste bloemlezing Komrij's bij De Arbeiderspers verschenen keuze uit de Ideeën van Multatuli uit 1971 (bij het artikel is overigens een latere editie afgebeeld) - eigenlijk ging er daar nog een aan vooraf, namelijk de bibliofiele uitgave die in 1970 zou worden gepresenteerd, maar vanwege het faillissement van galeriehouder/uitgever Michael Podulke in beslag werd genomen: 30 ideeën van Multatuli. (Er is een exemplaar in de Koninklijke Bibliotheek.)

Aan het slot van zijn artikel citeert Zuiderent enkele uitspraken van Komrij over het maken van de bloemlezing van kindergedichten, waarvoor Komrij veertien dagen in de KB in een kamer naast de mijne duizenden boeken kreeg aangeleverd. Zuiderent: 'Het is de enige keer dat Komrij het proces van selecteren enigszins gefaseerd heeft beschreven. Waarom juist bij deze bloemlezing? Misschien om te laten zien dat je, mits gezegend met literaire smaak, in korte tijd van volkomen leek op dit gebied een kenner kunt worden.'

Welnee, ten eerste was Komrij natuurlijk geen leek op dit gebied. Hij bezat zelf tientallen van zulke uitgaven. Maar de reden voor zijn gefaseerde verslag van het bloemlezen is heel eenvoudig. De KB heeft hem dat namelijk gevraagd, en hij schreef dagelijks een korte blog. Zijn handgeschreven teksten kreeg ik aan het einde van de dag, ik typte ze dan snel uit en publiceerde ze op onze website, waar ze trouwens nog steeds te vinden zijn: De keuze van Gerrit Komrij (1). Het werden tien blogs (de laatste staat hier: De keuze van Gerrit Komrij (10).)

Goed om te zien overigens dat zo'n simpel verzoek toch maar mooi een gat in de Komrijkunde kan vullen.


Antiquariaatscatalogi over Gerrit Komrij
Achterin het nummer - ik lees zoals gebruikelijk, zowel chronologisch van voren naar achteren als van achteren naar voren - staat een kort artikeltje van Menno Voskuil over catalogi van antiquariaten die geheel aan Komrij zijn gewijd. Hij noemt er drie. Een van Willem Huijer uit 1984, een van Antiquariaat Aioloz uit 2004 en een van Holthuis uit hetzelfde jaar (toen Komrij zestig jaar werd). Er zijn er natuurlijk meer. Huijer bracht bijvoorbeeld ook een aparte catalogus uit in 1993, vlak voordat Komrij de P.C. Hooftprijs in ontvangst zou nemen. In 2012, enkele maanden voor zijn dood, verscheen een Komrij-lijst bij Antiquariaat Schuhmacher in Amsterdam. Ook na zijn dood verschenen er speciaal aan hem gewijde catalogi, zoals die van De Slegte Antwerpen in 2015 en nog een van Holthuis in 2016. Maar goed, zo maak je natuurlijk ieder artikel te lang.