392. Een dichtbundel uit Deurne

Vandaag ontving ik van antiquariaat Hinderickx en Winderickx de enige dichtbundel van de Deurnse kunstenaar Jack Harden (1935-2022), Rode zon vol eeuwigheid. De bundel werd gedrukt in 1976 door de Drukkerij & Uitgeverij Tij Kools in Deurne. Kools (1937-2016) was zelf ook kunstenaar, publicist over lokale onderwerpen en uitgever. Hij was bovendien activist, wiens auto en drukkerij door andersdenkenden in brand werden gestoken (zie een interview in Het Vrije Volk, 13 februari 1984).

Colofon in Jack Harden, Rode zon vol eeuwigheid (1976)

Het boek bevat negentien titelloze gedichten en evenzovele tekeningen. De tekening op het omslag wordt binnenin nog eens afgebeeld, maar dan overdwars geplaatst, terwijl aan de handtekening toch duidelijk is dat die van het omslag correct is.

Jack Harden, Rode zon vol eeuwigheid (1976): omslag

Harden droeg de gedichten op aan zijn moeder, die een jaar eerder was overleden. Op zijn Brabants: 'voor ons moeder'.

Jack Harden, Rode zon vol eeuwigheid (1976): opdracht

De lezer merkt dat er technisch iets eigenaardigs aan de hand is, bijvoorbeeld:

weten is de deksel op je neus
kiezen is de tanden los in je bek
lopen is je zelf voorbij

De woorden staan soms met vreemde spatiëring naast elkaar, de letters dansen een beetje, en soms driftig, sommige letters liggen bijna op elkaar, andere vallen onder de regel, of tuimelen links de marge in.

Jack Harden, Rode zon vol eeuwigheid (1976)

Het boek is waarschijnlijk in offset gedrukt, de teksten zijn niet met de hand gezet uit loden letters. Dat zou nog een hele toer geweest zijn om daarin dansende regels te krijgen met ongelijk wit tussen woorden en letters en regels. Het kan wel, maar is een hels werk en waarom zou je dat willen?

Waarschijnlijk heeft de dichter of de drukker de gedichten letter voor letter geplakt met Letraset-letters die je destijds overal kon kopen. Dat waren zelfklevende letters die je van een transparant vel op het papier kon wrijven.

Helvetica medium extended, letraset-vel

Ze worden via internet nog steeds aangeboden. Je kunt ze heel slordig plakken, wat de dichter in dit geval misschien wel nastreefde omdat hij wel 'dichter' wilde zijn, maar geen 'poëet' (zoals hij in een van de gedichten schreef), maar je kunt het natuurlijk ook heel netjes doen. Dat vergt wat meer oefening.

Met deze uitgave heeft de KB nu een duidelijk voorbeeld van deze typografische nieuwigheid.