35. Monsters van de Peel

De laatste decennia krijgt het fotoboek veel aandacht bij verzamelaars en musea. Foto's werden al kort na de uitvinding van de fotografie in boeken en tijdschriften gereproduceerd. Vanaf 1945 ontwikkelde het fotoboek zich tot een modern eigen genre en een nieuwe kunstvorm.

Het fotoboek als kunst

Een voorbeeld van het nieuwe type fotoboek is Monsters van de Peel uit 1958, met foto's van Martien Coppens, typografisch vormgegeven door Herman Rademaker. 

Monsters van de Peel (1958)

Coppens vond overigens dat Rademaker wel erg ver ging bij zijn vormgeving. Hij liet sommige illustraties in kleur drukken, in plaats van in het door de fotograaf geprefereerde zwart-wit, en hij maakte er uitsnedes van in plaats van ze als geheel af te drukken zoals Coppens ze bedoeld had. Ook liet de vormgever teksten deels over de foto's afdrukken. Dat had Coppens liever niet.

Monsters van de Peel (1958)

Eerder al, rond 1900, eisten in kunstenaarsboeken de illustratoren hun plaats op. Het bekendste voorbeeld is Paul Verlaine's bundel Parallèllement met litho's van Pierre Bonnard uit 1900. Lezers vonden het schandalig dat de lijnen van enkele illustraties door de tekst van de gedichten liepen, maar het genre heeft zich daarna breed ontwikkeld. Na de Tweede Wereldoorlog eisten ook grafisch ontwerpers hun plaats in het boek op. Dat deed Rademaker overtuigend.

Fotograaf versus vormgever

Monsters van de Peel is in een oblong formaat uitgegeven, circa 20 bij 27 cm. Coppens fotografeerde in de Peel de verbrande resten van takken en bomen, waarvan de grillige vormen hem fascineerden. Dat werden dus zijn 'monsters'. 

Drukkerij Lecturis gebruikte de foto's als een promotie-uitgave in een oplage van 200 exemplaren. Rademaker positioneerde en kleurde de tekst, waardoor elk paar bladzijden een spannend beeld vormen. 

Monsters van de Peel (1958)

Niet alleen plaatste hij woorden als een soort titels bij de foto's, zoals 'geschroeid', maar ook 'tekende' hij op één pagina met grafische middelen een zon, waarin hij de drie letters van dat woord in kleur liet afdrukken. Sommige pagina's kunnen dan ook als een vorm van concrete poëzie worden bestempeld. 

Monsters van de Peel (1958)

Coppens zou een dergelijke samenwerking daarna niet meer aangaan. Het KB-exemplaar heeft voorin een handgeschreven opdracht van de fotograaf aan J.J. Hirdes, die inleidingen schreef voor enkele andere fotoboeken van Coppens. De opdracht is gedateerd: 23 oktober 1958.

Martien Coppens, Herman Rademaker, Monsters van de Peel. Eindhoven, Lecturis, [1958]. Aanvraagnummer: KW 299 V 4.