56. Een drukpers op het toneel

Ik heb wel eens geschreven over drukpersen op onverwachte plaatsen, namelijk aan boord van een schip. En zo blijken er nog wel meer curieuze plekken te zijn waar een drukpers - een zwaar apparaat waarop in lood gezette teksten werden gedrukt - kon worden aangetroffen, zo vanzelfsprekend was de aanwezigheid van een machine die in het dagelijkse drukwerk kon voorzien - net zoals we dat nu vinden met computers en printers. Zo waren er ook luchtballonnen met drukpersen (daarover een andere keer).

Nu eerst: een revue met een drukpers in een bijrol!

Het Nieuwsblad voor de Boekhandel vond dat toch ook wel een noviteit in 1905. Op 7 november van dat jaar publiceerde het blad waarmee uitgevers en vooral boekhandelaren zich op de hoogte hielden van wat er zoal verscheen in binnen- en buitenland, een artikel onder de titel: 'Een rotatie-pers op het tooneel'. Een illustratie was er helaas niet bij.

Een echte drukpers was het intussen niet, want door het gewicht en de omvang van zo'n pers zag men daar van af. Toch was het nagebouwde model, aldus een verslag van M.H. Binger (die zich baseerde op een stuk in een Engels drukkersvakblad), een knap staaltje werk en zo levensecht dat het publiek dacht dat de pers daadwerkelijk drukwerk produceerde tijdens de voorstelling. Dit toneelaccessoire ontstond dan ook in overleg met het Londense metaalbedrijf Hoe & Sons. Aan het einde van de avond kreeg iedere bezoeker een krant aangeboden, de zogeheten Palace Review. Men geloofde graag dat deze krant die avond vers voor het publiek was gedrukt. 

Er staat in het artikel overigens niet waar deze echte krant dan wél gedrukt werd. De krant telde acht pagina's, was 'goed in elkaar gezet en fraai gedrukt, met illustratiën in lijn en autotypie'. Van de Palace Review heb ik helaas geen exemplaar kunnen vinden.

George Sims

De revue - er werd driftig in gezongen en gedanst - was genoemd naar de krant, The Palace Review, en het libretto werd geschreven door George Sims (1874-1922), die behalve toneelschrijver ook journalist was. The Palace Review speelde zich in de nabije toekomst af, in 1910 namelijk en ging over een krant gerund of betaald door de Earl of Fitzradium. De drukpers komt voor in het laatste bedrijf dat zich afspeelt in de drukkerij van de krant, met een model op ware grootte van de rotatiepers.  

Om de illusie te geven dat er daadwerkelijk op het toneel werd gedrukt, liep een grote rol wit katoen tussen de cilinders door. Zoals een zee op het toneel ook met blauwe wapperende doeken werd nagebootst, zo werd hier een rol papier uitgebeeld. Achter het gevaarte stonden spiegels opgesteld, waardoor je vanuit de zaal in een ontzaglijk grote drukkerij leek te kijken.

In de Engelse pers werd het toneelstuk vooral van te voren met vrees en sepsis begroet omdat men bang was voor de inhoud van dat krantje! Men verwachtte teveel schimpscheuten aan het adres van concurrerende theatermakers, met neprecensies die andere voorstellingen de grond in zouden boren. Dat was niet zo gek, want de clou van het toneelstuk was dat de Earl of Fitzradium zeer vrij omsprong met de journalistieke waarden: 'His Lordship does not wait for news; he spends money enough to make it', aldus de recensie van de revue in de Daily Mail, 26 September 1905.

Hoe vaak het stuk werd uitgevoerd - niet heel vaak waarschijnlijk - en hoeveel krantjes er dus verspreid zijn is mij niet bekend.

[Zie voor een reactie door Nick ter Wal: Artistiek Bureau.]