112. Boekpresentatie Harry van Kuyk (1)

Vorige week zondag én afgelopen vrijdag werd een monografie over Harry van Kuyk gepresenteerd, eerst in Museum Het Valkhof in Nijmegen en later in het Haagse Museum Meermanno. 

Het boek Harry van Kuyk (1929-2008). Wit op zwart. En zwart. Reliëfdrukken en kunstenaarsboeken, onder redactie van Joost de Wal, is verkrijgbaar via Van Kuyk Uitgevers.

Wat volgt (ook in de volgende afleveringen) zijn de aantekeningen die ik gebruikte voor mijn praatje bij beide presentaties.

Harry van Kuyk, reliëfdruk uit Landschap (1980)

Naast tientallen losse prenten in reliëfdruk of zeefdruk, die Van Kuyk vaak in series produceerde, verzamelde hij ze ook thematisch in enkele boekuitgaven. Er werden veertien van die boeken gemaakt tussen 1971 en 2006. 

Boeken? Tja, hoe zullen we deze kunstuitgaven noemen? Wie het eerste boek uit 1971  bekijkt ziet eigenlijk geen boek, althans niet het soort boek dat we in elke boekhandel kunnen tegenkomen.

Harry van Kuyk, Aldus Manutius (1971)

Het lijkt meer op een lijst met een prent bedoeld om aan de muur te hangen. Om het boek te openen, moet je de houten rand aan de bovenzijde open wrikken, daarna het geheel voorzichtig neerleggen om de glazen plaat boven de witte bladen weg te schuiven en dan bereik je pagina 1. Pagina 1 is zowel de titelpagina als het colofon, zowel de eerste als de laatste bedrukte pagina in dit boek. Verder bevat het boek alleen zeven bladen met witte reliëfdrukken. Het boek is genoemd naar de Venetiaanse drukker Aldus Manutius (1449-1515). De speciale reliëfpers die Van Kuyk liet bouwen is ook naar deze drukker genoemd.

Aldus Manutius (1449-1515)

Zijn eerste boek heeft dus een ongebruikelijke boekvorm. Van Kuyk maakte uitzonderlijke werken. De uitgaven zijn geen geen private press-edities, geen bibliofiele uitgaven zoals we ze van veel amateurdrukkers kennen. Hij gebruikte er termen voor als 'gedrukt in eigen atelier', 'eigen uitgave', 'privé-uitgave', 'bibliofiele privéuitgave' en zelfs 'éénmalige bibliofiele uitgave'.

In het boek schreef ik een stuk over de wijze waarop we deze uitgaven kunnen karakteriseren en in welke verhouding zijn uitgaven staan tot bibliofiele drukken en kunstenaarsboeken. Hier alleen wat losse opmerkingen.

In de jaren dat Van Kuyk werkte aan zijn boekuitgaven ontstond een vereniging van amateurdrukkers die de Nederlandse traditie van de private press-beweging voortzetten. Drukwerk in de Marge werd in 1975 opgericht. Liefhebbers kochten overbodig geworden drukpersen op en losse loden letters in letterkasten om thuis zelf kleine leuke boekjes te drukken. 

Van Kuyk begaf zich niet in dit circuit, al was hij zich van die private press-traditie wel bewust. Hij had jaren gewerkt als zetter en drukker, en was later enige tijd layoutman bij een krant. Ook kende hij de traditie van het Franse kunstenaarsboek - met de litho-uitgaven van bijvoorbeeld Matisse en Picasso - en de Amerikaanse traditie van het artist's book, met conceptuele boeken of fotoboeken. Maar Van Kuyk nam die niet tot voorbeeld. Het ging hem nooit om een intensieve samenwerking tussen auteur en kunstenaar. Hij ging steeds op de solotoer.