266. Stemmen uit de oorlog (3): kleuren van de oorlog

De tentoonstelling "Stemmen uit de Oorlog" in de KB is tijdelijk niet toegankelijk - vanwege de maatregelen tegen het Coronavirus, uiteraard.

Maar ik kan wel vertellen wat er zoal in de vitrines ligt en wat de KB zoal verzameld heeft op dit gebied. 

Verdinaso-Nederland Program (1939)

De jaren dertig waren het toneel van een veelheid aan politieke bewegingen, linksom, rechtsom, rechtdoor en achterwaarts. In 1939 publiceerde Verdinaso-Nederland in Nijmegen deze brochure. 

Verdinaso staat voor Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen. De Nederlandse tak van Verdinaso viel in het niet bij de Vlaamse die duizenden sympathisanten telde. Men streefde naar de “Dietsche Volksstaat”: heel België, Nederland én Luxemburg verenigd. Dat hoefde niet democratisch te gebeuren vond Verdinaso. 

De antisemitische en antiparlementarische beweging had te kampen met innerlijke gespletenheid én talloze concurrerende groepen. De oprichter werd in 1940 geëxecuteerd en de Nederlandse tak moest van de bezetter fuseren met de NSB.

Een opvallende eigenschap van het gepubliceerde programma is de kleur van het omslag - typografisch heeft het boekje verder weinig te bieden. De kleur oranje staat natuurlijk voor een eenheid van Nederland en omringende gebieden die verwijst naar een moment in de geschiedenis dat de Prins van Oranje, Willem de Zwijger, als leider werd gezien van een gebied dat ook Vlaanderen omvatte.

Dat soort kleuren - we hebben natuurlijk ook de vlag: rood, wit en blauw - blijft de hele oorlog als code gebruikt worden, zowel in publicaties van het verzet als in die van de bezetter. Het hoofd van Michiel de Ruyter tegen een oranje achtergrond siert affiches van de Waffen SS.

Affiche "Op-tegen het bolsjewisme! Meldt u aan bij de Waffen SS" (1943)

Het gebruik van de kleuren rood, wit en blauw kon een stil protest tegen de bezetter inhouden. Een van de verhalen die in de KB de ronde doet - maar er is geen hard bewijs voor - betreft een collectie boeken in de zogenaamde Koningskamer - boven de ingang in het oude gebouw aan het Voorhout - die tijdens de oorlogsjaren zo was geordend in de hoge boekenkasten dat banen rode leren ruggen werden gevolgd door planken met witte boekbanden met onderaan een groot aantal blauwe banden.

Dat zou gebeurd zijn met de zogeheten Collectie Koopman. En dat zou best kunnen, want op Franse wijze waren deze literaire boeken in halfleer gebonden in allerlei kleuren: bruin, groen, wit, blauw en rood bijvoorbeeld. 

Collectie Koopman in de KB, Nationale bibliotheek (foto's: Jos Uljee/Beeldstudio KB)

Veel boeken van de auteur Paul Valéry waren bijvoorbeeld gebonden in wit perkament en veel van de werken van de schrijfster Colette - ook een favoriet van de verzamelaar Koopman en zijn verloofde Anny Antoine - waren gebonden in blauw leer. Zo'n vlag-opstelling werd natuurlijk niet door veel mensen gezien tijdens de oorlog, en ik weet niet zeker of je die vanaf de straat kon zien. En dan nog, was dat maar kort het geval, want al gauw werden ze met andere schatten van de KB naar veiliger locaties overgebracht.

Zie voor eerdere en latere afleveringen het overzicht op:
Stemmen uit de Oorlog (1)