159. Symposium Tekst & Beeld: Franse kunstenaarsboeken (1)

Op donderdag 29 juni werd in de Coenenzaal van de Koninklijke Bibliotheek - Coenen is bekend van het zogeheten Visboek - een bijeenkomst gehouden rond kunstenaarsboeken uit de Collectie Koopman. De middag ontstond op initiatief van de redacteur van het online tijdschrift Relief, Sjef Houppermans; en aan het slot van de bijeenkomst presenteerde Els Jongeneel het nieuwe nummer. Het werd een goed bezochte, geanimeerde en afwisselende middag.

Maaike Koffeman spreekt

Vanaf het einde van de negentiende eeuw werkten kunstenaars op een andere manier aan boeken, niet meer als illustratoren, maar als mede- of zelfs hoofdauteurs. Ook voor de artistieke voorhoede van de twintigste eeuw was het boek een geliefd middel voor experimenten. Daarbij ging het vooral om een nieuwe relatie tussen tekst en beeld. Soms lag de nadruk op de mogelijkheid van een dialoog tussen tekst en beeld, vaak zocht men naar een nieuwe beeldtaal waarbij tekst en afbeelding werden geïntegreerd in verschillende gradaties. Dat gold bijvoorbeeld voor de surrealisten.

Wouter Marinissen spreekt over Man Ray

Veel voorbeelden van dit type kunstenaarsboek kunnen gevonden worden in de Collectie Koopman van de KB. De middag was bedoeld om het academische publiek (zoals de lezers van Relief) en de collectie dichter bij elkaar te brengen en tegelijk waren de lezingen geschikt voor een breder publiek, waaronder de vrienden van de KB.

Charlotte Vrielink over Proust en Van Dongen

Het nieuwe nummer van Relief bevat een speciale afdeling met academische teksten over enkele boeken in de Collectie Koopman. Enkele van de sprekers gaven over hun studies een presentatie. Zo sprak Charlotte Vrielink (Research Master student aan de Radboud Universiteit, Nijmegen) over 'De kunst van het illustreren: Marcel Prousts À la recherche du temps perdu door de ogen van Kees van Dongen’. 

Kees van Dongen, illustratie voor Marcel Proust

Zij stelde vast dat Van Dongens reputatie van vlotte schilder voor deze illustraties niet terecht is, want al lijken de afbeeldingen schetsmatig, ze zijn met veel aandacht voor details in de tekst van Proust ontstaan. De botsende kleuren in de afbeeldingen over de muziek bijvoorbeeld, een belangrijk bijna abstract thema bij Proust, is door Van Dongen gevangen in een palet van kleuren dat rechtstreeks verwijst naar passages in de roman. (Zie voor het volledige verhaal, de bijdrage in Relief).

Wouter Marinissen over Man Ray

Een andere spreker was Wouter Marinissen, student MA Letterkunde aan de Radboud Universiteit, Nijmegen, momenteel tevens stagiair bij de Collectie Koopman. Hij deed veel van het voorbereidend werk voor deze middag, samen met Maaike Koffeman. Hij nam een surrealistische uitgave onder de loep, Man Ray's La photographie n’est pas l’art. 

Man Ray, foto en onderschrift 

Hij deelde de foto's in volgens een nieuwe classificatie van toenemende vervreemding, deels door abstracties in het beeld, deels door toegevoegde enigmatische onderschriften bij de foto's. (Zie voor zijn volledige tekst de bijdrage in Relief).

Binnenkort zal dit boek ook worden besproken op de website over de Collectie Koopman.

[wordt vervolgd]