247. Wereldbibliotheek: een luxe Van Schendel en andere details

Een uitgesteld klusje had deze week mijn aandacht en leverde toch weer wat aardige zaken op. De KB kreeg ooit een collectie uitgaven van de Wereldbibliotheek ten geschenke van A.W.J. Remmerswaal. Hij verzamelde alle uitgaven, alle drukken, alle uitvoeringen en daarbinnen dan nog alle varianten aan banden. Dat zijn er veel.

Dubbele delen van De Wereldbibliotheek

Op basis van de titelbeschrijving is dat vaak niet te zien, dus om te achterhalen of een bepaalde variant al in de collectie is, moet je alle exemplaren opvragen en bekijken. 

Er stond nog een meter of drie te wachten op verwerking. Dat zijn de "dubbelen", althans, voor zover dat te beoordelen valt op grond van de beschrijvingen. De eerste plank heb ik nu behandeld. Ongeveer de helft bleek niet dubbel te zijn, maar juist nieuwe varianten te bevatten.

Niet dubbele uitgaven van De Wereldbibliotheek

De schutbladen kunnen verschillen, de rugtitels kunnen opnieuw gezet zijn (bijvoorbeeld Multatuli's Aleid uit 1908: de ene keer meten auteursnaam en titel samen 60, de andere keer 65 mm), er kan wel dan niet een punt staan in de rugtitel (Potgieters Liedekens van Bontekoe), de editie was niet in linnen gebonden, maar ingenaaid in papier, de rug vermeldt geen deeltitel of jaartal, de kleuren op de band wijken af of het monogram van de ontwerper staat er bij het ene exemplaar wel op en bij het andere ontbreekt het. En zo voort. Dit is een van de weinige collecties waarvan de bandvarianten allemaal willen verzamelen. Het geeft een tijdsbeeld en brengt de praktijk van kleine bindpartijen uitstekend in beeld.

De meeste uitgaven van de Wereldbibliotheek waren redelijk goedkoop, het papier was machinaal gemaakt, de oplagen groot en de staat van die exemplaren laat daardoor wel eens wat te wensen over. Luxe edities zijn zeldzaam.

Ik kwam er één tegen die we al in huis hadden zonder dat we dit wisten. 

Arthur van Schendel, Verhalen (1917): gewone en luxe editie

In 1917 publiceerde De Wereldbibliotheek - toen nog onder de naam Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur - een bundel Verhalen van Arthur van Schendel. De gewone uitgave heeft het standaardformaat van 18,5 x 12 cm, maar er zijn vijf exemplaren gedrukt op Hollands papier - dat vertelt G.H. 's-Gravesande in zijn bibliografie uit 1936. De bibliografie van het Literatuurmuseum (Documentatiedienst: Nederlands Letterkundig Museum: de bibliografische kaarten dateren uit 1967) vermeldt deze luxe editie niet.

De luxe uitgave is groter, het is wat de Engelsen een 'large paper copy' noemen: 20,1 x 14 cm.

Arthur van Schendel, Verhalen (1917): luxe editie

Dat Hollands papier heeft een watermerk van Van Gelder Zonen, de befaamde papierfabriek.

Het zetsel van de uitgave is verder geheel gelijk aan dat van de gewone editie, er is geen colofon met bijzonderheden in aangebracht. Wel verschilt de band. Die toont niet het door P.H. Praag ontworpen patroon; het boek is gebonden in een halflinnen band, met een etiket op de rug.

Dit exemplaar is door Van Schendel van een handgeschreven opdracht voorzien. Hij gaf het boekje aan een collega-auteur, namelijk Henriëtte Roland Holst - Van der Schalk. Veel boeken uit haar collectie zijn in 1939 beland in de verzameling van de KB.

Arthur van Schendel, Verhalen (1917): opdracht van de auteur

Van Schendel is een van die auteurs die er bij bijna al zijn uitgevers in slaagde een luxe editie van het werk te laten drukken op speciaal gekozen papier. Ook bij de Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur is hem dat dus gelukt.

Zesentwintig van die luxe uitgaven kreeg de KB in 2018 ten geschenke uit de nalatenschap van Dr. Leendert van der Hammen (1921-2016). Hij had bijna alle luxe edities verzameld.

Een rij Van Schendel-uitgaven uit de collectie van Dr Leendert van der Hammen