303. Boekkunst met gesloten boeken: Anouk Kruithof

In musea, zoals Museum Voorlinden in Wassenaar, waar kunstenaarsboeken worden verzameld, vind je vaak kunstwerken waarin boeken zijn 'verwerkt'. (Over zulke kunstwerken in Voorlinden schreef ik eerder de blog 'Een ladenkast en vier boeken'.) Soms lijken die boeken een willekeurige keuze van de kunstenaar te zijn geweest, maar ook willekeur krijgt een eigen betekenis; soms zijn de boeken speciaal voor het doel verzameld. Dat laatste is het geval met de boeken in het werk 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty' van Anouk Kruithof. Vorige week zag ik het opgesteld staan in Museum Voorlinden.

Anouk Kruithof, 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty'
(2009) ©Anouk Kruithof
Foto overgenomen met toestemming van de kunstenaar

Op de website van de kunstenaar staan verschillende foto's van dit kunstwerk en daaruit blijkt dat er geen vaste volgorde is waarin de boeken worden opgestapeld tegen de muur. Het zijn er circa 3500. Ze werden voor het eerst vertoond in Frankfurt, samen met een film van een soortgelijke stapel boeken. In die film klinkt er plotseling een knal en zakt de hele muur in elkaar.

In Voorlinden zag het er anders uit dan op bovenstaande foto: rechtsboven geen rood, maar eerst geel, linksboven eerst wit dan geel, maar er zijn ook wel overeenkomsten.

Anouk Kruithof, 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty'
(2009) ©Anouk Kruithof. Foto: PvC.
Foto afgebeeld met toestemming van de kunstenaar

Waar kijken we naar? De boeken liggen plat, met de bovenzijde naar de muur. We zien als we voor het kunstwerk staan de onderste snede van de boeken, met de onderkant van de omslagen. Het zijn voor het grootste deel boeken waarvan de snede gekleurd zijn en dat gebeurde in veel verschillende kleuren. De boeken zijn voor die kleuren uitgekozen, maar ook nog om een andere reden, die we, als het ons niet verteld werd, niet kunnen radden. We zien geen titels, ook geen rugtitels. Aan de linkerzijde liggen de boeken met de rug naar rechts opgestapeld en aan de rechterkant liggen de boeken met de rug naar links opgestapeld, zodat we ook niet per ongeluk een idee krijgen welke boeken het zijn. Het gaat niet om het individuele boek.

Anouk Kruithof, 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty'
(2009) ©Anouk Kruithof. Foto: PvC.
Foto afgebeeld met toestemming van de kunstenaar

Vanaf de rechterzijde bekeken (zie foto hierboven) is goed te zien hoe de boeken zijn versierd met de kleuren. Bij sommige boeken zijn alle snedes gekleurd, bij andere niet en bij sommige boeken lijken ze alleen maar vuil te zijn. De stapels zien er nogal wankel uit. De boeken zijn niet uniform in formaat, sommige steken meer naar voren uit dan andere.

Anouk Kruithof, 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty'
(2009) ©Anouk Kruithof. Foto: PvC.
Foto afgebeeld met toestemming van de kunstenaar

Soms kun je een deel van het omslag zien. Ik las bijvoorbeeld de letters 'WISSEN'. Weten dus, maar daarmee weet ik nog maar weinig over dit boek. 

Wat zegt het museum over het werk? Kruithof kocht de boeken in Berlijn en ze zijn voornamelijk gedrukt in het voormalige Oost-Duitsland tijdens de DDR-dictatuur. Die boeken zijn nu weinig meer waard en de kunstenaar vond ze in bakken met boeken die voor 1 euro of minder werden verkocht. Veel van dit soort boeken eindigt in de papierversnipperaar. Kruithof gebruikt de boeken als bouwstenen voor een muur, waarbij de rangschikking is gebaseerd op kleur en formaat, maar dus niet steeds op dezelfde manier, integendeel: elke keer is de muur anders. En met 3500 boeken zijn er legio mogelijke combinaties. Wat de bouwwerken steeds gemeen hebben zijn die kleurenbanen die van links naar rechts lopen, maar dus  steeds op andere plekken: zwart en rood en geel enzovoort.

'Al deze afzonderlijke verhalen vormen een abstract landschap. Het beeld doet ook denken aan een pixelpatroon, zinspelend op de oprukkende digitalisering van het boek' (uit de folder van Voorlinden, maar gebaseerd op Kruithofs eigen artist's statement op haar website).

Anouk Kruithof, 'Enclosed content chatting away in the colour invisibilty'
(2009) ©Anouk Kruithof. Foto's: PvC.
Foto's afgebeeld met toestemming van de kunstenaar

De boeken zijn en blijven gesloten. Het zijn geen middelen van communicatie meer, maar hun fysieke vorm deelt wel degelijk iets mee: kleur, formaat, uitvoering. Door het stapelen hebben sommige boeken te lijden onder het gewicht van anderen, sommige lijken scheef beklemd te zijn geraakt en roepen de kijker als het ware toe: red mij!

Als je dat zou doen, stort het kunstwerk in.

Boeken zijn in een kunstwerk vaak gesloten, omdat zij hun verhaal niet mogen vertellen, maar hier komt er bij dat het verhalen zijn die waarschijnlijk niemand meer wil lezen. Totdat ze weer interessant worden. Het verleden opgesloten in voorwerpen. Het hadden ook vazen kunnen zijn of lampjes. 

De ordening op kleur doet natuurlijk ook denken aan de manier waarop velen tegenwoordig hun boekenkasten inrichten, namelijk op kleur. Dat kan ook weer willekeurig gebeuren, of op basis van het grootste contrast, of in de volgorde van de regenboog - hoe dan ook, hoe groter de hoeveelheid boeken dan is, hoe moeilijker het wordt nog iets te terug te vinden. Maar dat is vaak niet de bedoeling. De ordening is puur decoratief. Wie leest er nog een boek?

In het kunstwerk van Kruithof spelen zulke overwegingen mee, en de boeken in het werk zijn in zekere zin de bouwstenen van hun eigen grafmonument geworden. Ware het niet, dat ze straks een voor een van de stapel worden genomen om te worden opgeslagen voordat ze in een andere volgorde weer een nieuwe muur kunnen vormen.