345. Proeven van bekwaamheid

Drukkers en boekbinders legden vroeger een proeve van bekwaamheid af. Vaak kozen ze daarbij voor miniatuurboekjes. Het met de hand zetten van kleine loden letters en het met de hand binden van mini-formaten was extra lastig. Als je dat goed kon, wist het publiek dat ze je ook belangrijke opdrachten konden toevertrouwen. Twee van zulke proeven zijn onlangs gekocht voor de KB.

Kleine tafereelen uit het menschelyk leven (1805)

Om lid te kunnen worden van het Middelburgse boekdrukkersgilde moest een miniatuurboekje (minder dan 10 cm hoog) worden gemaakt. Daarvan zijn vooral achttiende-eeuwse exemplaren bewaard gebleven. Proeven uit het begin van de negentiende eeuw zijn zeldzamer. Een daarvan is gemaakt in Middelburg in 1805. Het is een bloemlezing van artikelen die eerder in tijdschriften hebben gestaan: Kleine tafereelen uit het menschelyk leven.

Kleine tafereelen uit het menschelyk leven (1805)

Omdat de handtekening van C. Adriaanse Jr voorin staat wordt aangenomen dat de drukker Cornelis Adriaanse (1752-1808) is. Hij was dus al 57 toen hij deze proef zou hebben gemaakt. (Misschien was Junior zelf wel de maker?) De drukker heeft in elk geval meer proeven in kleine formaten gemaakt zoals in het voorwoord staat: “Met het zelfde oogmerk, waarmede ik eenige vorige Boek-formaten bewerkte, vervaardigde ik ook dit vier-en-twintigen formaat, namelyk om er my mede te oefenen in de Boekdrukkunst.”

Boekenkastje met glazen deurtjes,
bekleed met papier in schildpadmotief,
bevat 31 miniatuurboeken. Ongeveer 1840

Een andere meesterproef is die van een boekbinder. Er is geen naam of woonplaats bekend. Het jaar van ontstaan kan alleen maar geschat worden op ongeveer 1840. Het gaat hier weer om miniatuurboekjes – het zijn er zelfs niet minder dan 31 en de verzameling is opgeborgen in een miniatuurboekenkast van 15 cm hoogte. Het gaat om een in Nederland gemaakt kastje.

Drie leren bandjes van miniatuurboeken
met blanco papier. Ongeveer 1840

De boekjes zijn niet gedrukt; ze bevatten blanco vellen (vaak gekleurd) papier. De binder toonde aan dat hij papieren bandjes kon maken, maar ook linnen en leren bandjes in verschillende kleine formaten; sommige met gedrukte rugtitels of etiketjes. 

Detail van boekenkastje met miniatuurboeken.
Ongeveer 1840

Uit de titels kunnen we de periode opmaken: ná de opstelling van de Code civil, ná de oprichting van het tijdschrift De Gids en ná het debuut van Victor Hugo. Sommige titels verwijzen naar deugden (Rust na arbeit), andere zijn grappig gekozen: Kunst om rijk te worden. We weten niet of de boekbinder daarin is geslaagd.

Detail van boekenkastje met miniatuurboeken.
Ongeveer 1840

Deze proeven zijn vanaf nu ongeveer twee maanden lang te zien in de vitrine bij de afdeling Bijzondere Collecties in de KB, Den Haag.