278. Menu voor de Leeshonger

Veel feesten - zoals dat van 75 jaar bevrijding - vallen nu in het coronawater, of krijgen juist door de oorverdovende stilte een nog prangender betekenis. Onlangs kocht ik voor de KB een "menu" voor een eeuwfeest dat wél doorgang kreeg ook al speelde het zich midden in de oorlog af.

Eeuwfeest Boekhandel Broese (1943)

Het eeuwfeest van Broese in Utrecht werd gevierd op 2 juli 1943. Een omineuze datum. Die vrijdag werden namelijk drie verzetsmannen doodgeschoten door de Duitse bezetter: Douwinus Janse, Eliazer Pachter en Karel Walet. Voor de illegale CPN deden zij mee aan bomaanslagen in Amsterdam. Na hun arrestatie werden ze ter dood veroordeeld. Als extra straf werden ze begraven op een onbekende plek in de duinen. Het duurde tot 2015 voor hun lichamen konden worden geïdentificeerd.

Maar in Utrecht probeerde men - onder leiding van boekhandelaar Chris Leeflang (1904-1993) - het hoofd boven water te houden. De boekhandel was honderd jaar eerder geopend (op een andere plek weliswaar), op 26 mei 1843, toen boekhandelaar J.G. Broese, die afkomstig was uit Breda, Broese en Comp stichtte. Midden in de Tweede Wereldoorlog was Broese onder leiding van Leeflang uitgegroeid tot een boekhandel die het netwerk van illegale drukkers en uitgevers ondersteunde. Die uitgaven stonden niet gewoon op de plank natuurlijk, maar waren beschikbaar voor wie er naar vroeg (en wie te vertrouwen was). Broese vertelde later dat er zeker vijftien klanten waren die - ongezien - alle illegale uitgaven wilde kopen via Broese. Broese zelf publiceerde zeven clandestiene uitgaven onder verschillende schuilnamen.

Bij het eeuwfeest ontvingen de gasten een soort menu dat persoonlijk in handschrift op naam was gesteld met oranje inkt. De teksten waren verder gedrukt in twee kleuren: blauw en bruin. Het K-nummer geeft aan dat dit gedrukt is in Utrecht bij Drukkerij Van Boekhoven.

Het "menu" van de KB was bedoeld voor Dr F.H. van Leeuwen. Uitgenodigd waren "boekenvrienden, letterkundigen en uitgevers" (De Standaard, 3 juli 1943).

Maar er staan geen gerechten op, al vallen termen als "hors d'oeuvre" en "crême". Eigenlijk is dit een literaire mini-bloemlezing met teksten over eten en drinken.

Geopend wordt met een citaat van Adriaan Roland Holst (Prins der Dichters):

En alles is onzeker, en hoe zouden
wij weten wat alleen de wind weet, kind -

Eeuwfeest Boekhandel Broese (1943) [detail]

De meeste citaten zijn van J.W.F. Werumeus Buning, wiens kookboekencollectie in de KB wordt bewaard. Andere citaten zijn van E. du Perron (overleden in 1940), Willem Elsschot, Gerard den Brabander en Erasmus - én van Leonard Huizinga, voor de luchtige toets van zijn romans over de tweeling Adriaan en Olivier (in 1943 waren er inmiddels drie van verschenen - het zouden er tien worden):

Maar een mensch kan toch ook - b.v.
bij wijze van grap - eens water drinken,
zei Adriaan.

Dat kan, maar dat zal wel niet zijn gebeurd, al werd het feest "op intieme wijze" gevierd.