23. Nieuwe publicatie: Waarvan één op Japans

Afgelopen zaterdag werd tijdens de jaarvergadering van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging het nieuwe Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis gepubliceerd, met artikelen van onder anderen Ed van der Vlist (over de boeken van het kapittel van Naaldwijk), Mart van Duijn (over de Delftse bijbel), Sylvia van Zanen (botanische boeken), Ad Leerintveld (liederen in handschrift en druk), Goran Proot (over theaterprogramma's van de jezuïeten). Vervolgens staan er een aantal artikelen in over papier, gescheiden door heikele papierkwesties aangesneden door Henk Porck.  

Voorzijde omslag Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis 21 (2014)

Zelf droeg ik aan het Jaarboek een artikel bij over de papierkeuze van de Nederlandse private presses vóór de Tweede Wereldoorlog: 'Waarvan één op Japans' (pp. 157-177). Die keuze werd in de eerste plaats ingegeven door idealistische motieven ontleend aan publicaties van William Morris en T.J. Cobden-Sanderson. De Zilverdistel begon met Nederlands handgemaakt papier, maar onder invloed van J.F. van Royen werd overgegaan op Engels papier, nota bene gemaakt door de leverancier die ook de papieren voor de Kelmscott Press en de Doves Press had vervaardigd, Batchelor & Sons. Toen Van Royen eenmaal een eigen drukpers bij hem thuis had staan, en twee eigen lettertypen had laten ontwerpen, liet hij ook twee watermerken ontwerpen en eigen papier aanmaken. 

Watermerk van Batchelor & Sons in J.H. Leopold, Cheops (De Zilverdsitel, 1916) [Foto: Jos Uljee/Koninklijke Bibliotheek]

Van Royen wilde dat papier in Nederland laten maken, maar uiteindelijk koos hij voor Batchelor als producent. Tot zover reikten de idealen, want toen vervolgens De Zilverdistel anders ging heten, werd voor deze Kunera Pers geen nieuw papier gemaakt en gebruikte Van Royen ook zogeheten 'Japans' papier dat niet Japans was en bovendien niet handgemaakt. 

In mijn artikel - waarin voor het eerst voor alle uitgaven van De Zilverdistel en de Kunera Pers het papier is vastgesteld - spreek ik natuurlijk ook over de Heuvelpers en de Marnix-Pers en vergelijk ik de Nederlandse keuzes met die van een commerciëler uitgever als A.A.M. Stols én met wat er in Engeland gebeurde bij Morris, Cobden-Sanderson en uitgeverij  The Bodley Head (de uitgever van bijvoorbeeld Oscar Wilde).

Het Jaarboek is te bestellen via de website van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging en via de boekwinkel. Het is een uitgave van Vantilt.