43. Leopardi's bibliotheek: met wijdopen ramen

We waren een middag, avond, nacht en ochtend in Recanati, het geboortestadje van dichter en denker Giacomo Leopardi (1798-1837) dat in de vorm van een maansikkel op een berg in de Italiaanse streek de Marken ligt. 

Ingang tot de bibliotheek van Casa Leopardi

De mist nam eerst het landschap en tegen de avond ook het stadje in de armen en er was niet een terrasje te vinden om genietend van een vroege avonddronk te zien hoe de oudere bevolking zich op het plein verzamelde voor een gesprekje, terwijl kinderen en honden werden gelucht en getoond. Er was geen bar te vinden (behalve in ons hotel). Het was weliswaar twintig graden Celcius, maar de wintermode was het enige wat we te zien kregen: men haastte zich naar huis en toen we na het diner naar het hotel liepen, was het stadje een decor, een spookstad, gevels waarachter niet eens levens vermoed konden worden.

Dat soort geëmmer maakt zich al gauw meester van de Italiëganger. Wij zagen eerst een tentoonstelling over Leopardi's boeken in de kelders van zijn geboortehuis en toen de bibliotheek op de tweede verdieping.

Over Leopardi (en ook over zijn eveneens schrijvende en verzamelende vader) is in de collectie van de KB veel te vinden. Kees Verheul schreef lang geleden een fraai NRC-artikel over de poëzie van Leopardi.

U moet zelf maar even zoeken naar wat er van hem in het Nederlands vertaald is, want ik ben met vakantie en doe even niets.

Catalogus van de tentoonstelling over Leopardi's boeken met ansichtkaarten

Wel dacht ik, terwijl we van de ene naar de andere kamer van de bibliotheek werden gedreven - de verplichte 'visite guidata' met veel cijfers en jaartallen en anekdoten waar de groep Italianen duidelijk van onder de indruk was al werd er luid doorheen gekakeld - en ik de matige staat van de boeken aanzag, voor zover koorden, glazen platen en verbodsbordjes het lezen van rugtitels en het zien van boeken toelieten, dat mijn collega's van de afdeling collectiebehoud hier waarschijnlijk veel plezier aan zouden kunnen beleven. Schimmel! Insecten! Temperatuurwisselingen! Een genot voor experts.

De ramen stonden wijdopen, om geen enkele invloed van zonlicht, vocht en temperatuurschommelingen buiten te sluiten. 

De bibliotheek is natuurlijk historisch interessant, als familiebibliotheek, als plaats waar de kleine Leopardi vele talen leerde lezen, als onderzoeksgebied voor het leesgedrag van Leopardi, en als document voor een fase in de Europese en Italiaanse cultuur; maar ik kreeg toch ook de indruk dat er niet éen boek was dat je niet elders in betere staat zou kunnen aantreffen, laat staan in een betere editie, of bijzonderder druk. Het smaakte naar iets groots maar toch gemiddelds. De boekbanden leken mij er niet echt goed aan toe, en de vraag of ze een restauratie waard zijn, kan ik moeilijk beantwoorden. Misschien valt het wel mee.

Maar topstukken werden niet getoond. Ja, er zijn enkele jeugdhandschriften, omdat de familie die bewaarde. De rest van zijn nalatenschap is in Napels - want Leopardi trok Italië in en kwam nooit meer terug in Recanati. Ook niet als lijk, hij is begraven in Napels. 

Enkele boeken in de tentoonstelling Giacomo dei Libri 

De volgende ochtend lag Recanati er zonovergoten bij, de hitte bekroop en overwon de berg, terwijl de bus ons terug bracht naar de kust.

Intussen hebben de gedichten en gedachten van Leopardi - los van de boeken die hij las - een eigen bibliotheek gevormd, waarvan een deel in de KB is en, mag ik hopen, een deel bij u thuis in de kast staat of op uw e-reader is gedownload. Heerlijk, om bij een open raam te lezen. Om voor te lezen ook.