390. Het rollende rad

In juni 1939 verschenen in zeer uiteenlopende tijdschriften (van De Groene Amsterdammer tot Het Nieuw Israelietisch Weekblad), kortom voor een breed publiek, advertenties voor een tentoonstelling die in drie filialen van De Bijenkorf in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam plaatsvond: 'Zoo reisde men vroeger, zoo reizen wij nu'.

Bezoekt de tentoonstelling "HET ROLLENDE RAD" die van Zaterdag 24 Juni tot en met Zaterdag 8 Juli wordt gehouden in de Bijenkorf Amsterdam Dan Haag Rotterdam Een tentoonstelling die een beeld geeft van de ontwikkeling der Verkeersmiddelen in 4000 jaar en die der Spoorwegen in 100 jaar Toegang vrij

Delftsche Courant, 23 juni 1939

De Bijenkorf adverteerde zelf voor dit evenement dat je in veertig minuten 4000 jaar reislustigheid toonde met de belofte dat je in even zo weinig minuten in de winkel kon aanschaffen wat je als 'moderne' (luxe en praktische) reiziger toen nodig had: luchtbed, step-in broekje, wollen plaid, hoofddoek, paspoort-etui, sponzenzak, sporthemd, hangmat, reispyjama, strandhoed of een 'fleurige strandjas van mooie cretonne met latex-bovenlijfje en treksluiting'.

Haagsche Courant, 23 juni 1939

Rotterdamsch Nieuwsblad, 23 juni 1939

Het bijzondere was dat het geen reizende tentoonstelling was, maar dat de objecten op de drie locaties tegelijk getoond werden. Er waren schematische voorstellingen te zien van handelswegen (bijvoorbeeld die van de Inca's) en de ontwikkeling van voertuigen tot de stoomlocomotief. De tentoonstelling was ingericht door de Internationale Stichting voor Beeldpaedagogie (International Foundation for Visual Education).

Tentoonstelling 'Het rollende rad'
[uit de catalogus Gerd Arntz: kritische grafiek en beeldstatistiek.
Den Haag: Haags Gemeentemuseum, 1976]

Het vouwblad dat bij die gelegenheid verscheen is buitengewoon zeldzaam en kon onlangs via de veiling van Bubb Kuyper Auctions in Haarlem aan de KB-collectie worden toegevoegd. Voorop is de wereldbol afgebeeld met een stoomtreintje dat er overheen rijdt.

Het rollende rad (voorzijde vouwblad)

Binnenin zijn pictogrammen gebruikt voor de illustraties. Deze vorm van visuele statistiek poogde overzicht en helderheid te bieden bij complexe informatie. De Isotype-methode was ontwikkeld door Gerd Arntz met Otto Neurath. Beiden waren in de jaren dertig gevlucht voor de Nazis en in Den Haag beland waar Arntz werkte voor het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Het rollende rad (pagina 2 van vouwblad)

De toegenomen verkeerscapaciteit wordt afgebeeld door een paard dat een kar trekt boven tien paarden die eenzelfde kar trekken.

Het rollende rad (pagina 4 van vouwblad)

Het gemechaniseerde vervoer wordt afgezet tegen het transport door mens en dier: vliegtuig, bus, tram en schip tegenover lama, Inca, koe met wagen, lastdrager, drommedaris en ruiter te paard.

De oranje en blauwe kleur van de afbeeldingen in dit vouwblad helpen ook om een breed publiek aan te spreken.