81. Twee Couperusbanden in perkament vergelijken

Vandaag kwamen Han Peek en Hans Matla in de KB op bezoek om twee exemplaren van de roman Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan te vergelijken. De roman van Louis Couperus verscheen in 1906. Het ontwerp voor het omslag werd gemaakt door Chris Lebeau en er waren twee edities te koop: gebonden in geel linnen en ingenaaid in papier. Maar er bestond een derde uitvoering, die lange tijd onbekend was aan bibliografen en verzamelaars. 

Er zijn namelijk twee exemplaren gebonden in perkament. Tot een paar jaar geleden waren die volstrekt onbekend, maar ze doken met een tussenpoos van vier jaar op: één ervan belandde in 2009 in de particuliere collectie van Hans Matla, de andere in 2013 in de collectie van de KB. (Zie mijn eerdere blog op het KB-blog: 'Aanwinst: Couperus in perkament').

Louis Couperus, Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan (1906) [Foto: Hans Matla]

Het ontwerp van Lebeau is met een bandstempel gedrukt op het perkament en is identiek aan dat van de gewone handelsedities. De twee banden in perkament zijn op dezelfde wijze geproduceerd. Er zijn geen verschillen gevonden tussen het ene en het andere exemplaar, op wat slijtageplekken na. Rug en achteromslag zijn ook identiek.

Schutbladen in de perkamenten uitvoering van Louis Couperus,
Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan (1906)

Ook het sierpapier dat als schutblad is gebruikt is in beide exemplaren hetzelfde; ze zijn dus vrijwel zeker op hetzelfde moment gemaakt. In de correspondentie is echter niets te vinden over deze luxe editie. Wellicht waren de exemplaren bedoeld voor de uitgever en de auteur, maar misschien zijn er ook wel meer gemaakt. De productie is namelijk helemaal gelijk aan die van bijvoorbeeld de in perkament uitgevoerde exemplaren van De boeken der kleine zielen, die een paar jaar eerder waren verschenen (1901-1903). 

Achterin het KB-exemplaar stond in potlood een cijfer geschreven: '80'. Datzelfde nummer stond, op dezelfde plek, in het exemplaar van Matla.

Notitie (cijfer '80') in de perkamenten uitvoering van Louis Couperus,
Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan (1906)

Ook de vier delen van De boeken der kleine zielen uit de KB-collectie konden worden vergeleken met die uit de particuliere verzameling van Matla (hij had een grote tas bij zich). Ook deze boeken zijn in perkament gebonden. Elk deel toonde achterin net zo'n cijfer in potlood, in elk deel een ander nummer en die vier nummers correspondeerden met elkaar in de twee luxe exemplaren van de roman.

Waarschijnlijk slaan deze nummers op opdrachtnummers in de binderij, die ervoor moesten zorgen dat de kleine bindpartijen - tien exemplaren in het geval van De boeken der kleine zielen en een onbekend aantal in het geval van Oude menschen, de dingen die voorbijgaan - niet tussen andere, grotere bindopdrachten terecht kwamen. Ze staan tenslotte geschreven, in potlood, op het allerlaatste vel van de gedrukte katernen, voordat de schutbladen in de boekbinderij worden toegevoegd. Ze kunnen overeenkomen met ordernummers, maar om dat vast te stellen moet het archief van de boekbinderij worden onderzocht. 

Louis Couperus, Van oude menschen, de dingen die voorbijgaan (1906)

[Deze blog werd op 14 november 2015 overgenomen in De Binocle op de website van het Louis Couperus Genootschap.]