L I G A T U U R: 104. Artists' Book Round Table: Books Crossing Borders 1: The Changing Identity of the Artist's Book

In de vroege avond van 2 juni - vorige week donderdag - vond de eerste van twee discussies plaats die rond de Koopman-tentoonstelling in New York zijn georganiseerd. In de Grolier Club - waar de tentoonstelling Artists & Others. The Imaginative French Book in the 21st Century nu te zien is tot eind juli - kwamen ruim 70 geïnteresseerden af op deze Round Table.

The Grolier Club, 2 juni 2016: Books Crossing Borders 1

De titel was Books Crossing Borders 1: The Changing Identity of the Artist's Book. Het gesprek werd geleid door Ruth Rogers, curator van Wellesley College. Zij geeft colleges over handschriften en gedrukte werken, vooral in verband met de relatie tussen tekst en beeld en met name bij moderne kunstenaarsboeken. De Clapp Library waaraan zij is verbonden beheert meer dan 40,000 objecten. Ruth Rogers was de samensteller van de recente tentoonstelling in Lesley University College of Art and Design (maart-april 2016): Reading with the Senses. De catalogus is een aanrader.

Panel van links naar rechts: Matthew Tyson, Shirley Sharoff, Didier Mutel, Pierre Walusinski en Ruth Rogers

Van alle leden van het panel waren boeken in de tentoonstelling vertegenwoordigd. De Amerikaanse kunstenares Shirley Sharoff, die in de jaren zestig verhuisde naar Parijs en tegenwoordig in Montreuil (ten oosten van Parijs) woont, maakte een reeks kunstenaarsboeken. Aanvankelijk werkte zij met de drukker François Da Ros samen (tot die besloot alleen nog zijn eigen boeken te maken). Sinds 2000 werkte zij met verschillende drukkers. Drie boeken staan in deze tentoonstelling. Het meest spectaculair is een selectie van teksten (met etsen van Sharoff) uit Virginia Woolfs The Waves. Andere boeken gaan over thema's als afval en het stadsleven.

Didier Mutel werd opgeleid aan de École Estienne en in de Imprimerie nationale (de landsdrukkerij) in Parijs. He leerde er uiteenlopende 'crafts', zoals boekbinden, etsen, grafische vormgeving, typografie. Zijn projecten zijn vaak omvangrijk, zoals de 26 delen in 37 banden van The Outside Project. In de tentoonstelling konden er maar drie van die serie geplaatst worden - omdat we ook enkele andere boeken wilden tonen - maar in het gelijknamige boek staan er veel meer (in woord en beeld).

Pierre Walusinski werd ook opgeleid aan de École Estienne, maar koos een ander pad en nam de boekhandel Librairie Nicaise over. Zijn meest gecompliceerde project is een uitgave naar aanleiding van brieven van soldaten uit de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog: L'Encre des Tranchées (2001). Na afloop van de ronde tafel kon hij meteen een exemplaar van dat boek verkopen, zo enthousiast waren sommige bezoekers geworden.

Matthew Tyson - de laatste deelnemer aan de discussie - werd geboren in Londen, volgde een opleiding aan St Martin’s School of Art en aan de University of London. Hij verhuisde naar het zuiden van Frankrijk waar hij nu werkt als kunstenaar, galeriehouder en drukker voor andere kunstenaars. Zijn boeken bevatten bijna geen woorden. Er staat één boek in de tentoonstelling en daarin staan alleen cijfers en abstracte vormen. Bij nadere bestudering blijkt dit een moderne muziekcompositie te zijn.

De discussie begon met een verkenning van de terminologie. Kon het de kunstenaars iets schelen hoe hun boeken werden benoemd? Absoluut niet, het kon ze niets schelen. Wat wel naar voren kwam - en goed aansloot op het thema van de tentoonstelling - was dat zij er steeds de nadruk op wilden leggen dat het hedendaagse boeken waren, waarin het leven van nu naar voren kwam. De thema's van de tentoonstelling - zoals globalisme, politiek, craft - waren precies daarom gekozen: om te laten zien hoe moderne kunstthema's ook in deze nieuwe boeken spelen, hoe modern, kortom, deze nieuwe boeken zijn.

Kunstenaars in Frankrijk merken wel een afnemende belangstelling voor hun boeken; ook de handel is ernstig geslonken. Pierre Walusinski was dan ook overwegend pessimistisch, Matthew Tyson zag het als een realiteit; Shirley Sharoff kon het niet veel schelen omdat haar oplagen klein zijn en haar kosten gering, terwijl Didier Mutel optimistisch bleef; zijn werk werd toch altijd al meer in Amerika dan Frankrijk gewaardeerd.

Na afloop was er gelegenheid persoonlijk met de kunstenaars te spreken en dat beviel zo goed dat de levendige bijeenkomst meer dan een uur uitliep. Ze lieten ook allemaal enkele boeken zien. Bij deze demonstraties waren nog twee andere kunstenaars betrokken die toevallig in New York waren dezer dagen: François Righi en Michel Mousseau. Van beide kunstenaars waren boeken te zien in de tentoonstelling Artists & Others.

[Enkele fotografische impressies volgen - foto's: Ton Leenhouts].