275. Boeken kopen in de trein: Anthony Trollope en private presses

Enkele blogs geleden maakte ik een tour langs treinbibliotheken en verwees naar een Nederlandse reiziger in Canada die boeken ook te koop kreeg aangereikt, in de schoot geworpen eigenlijk, aan boord van de langere verbindingen tussen Canada en Amerika. (Zie Lezen in de trein.)

Daarop reageerde drukker Hans van Eijk, die zich een verhaal herinnerde waarin dat ook gebeurde, een roman van de Engelse Victoriaanse schrijver Anthony Trollope (1815-1882). Zijn boek over Amerika heet North America en verscheen in 1862 bij Chapman & Hall in Londen. Het eerste deel bevat een hoofdstuk over 'Education and Religion' en daarin staat een passage die in de inhoudsopgave wordt omschreven als 'Sale of Books in Railway Cars'.

Anthony Trollope, North America (1862, p. 421)

Trollope vertelt over opvoeding, leesgedrag en zegt dan:

Het aantal boeken dat in de Verenigde Staten wordt verkocht is al indrukwekkend, maar bijzonderder nog is de gewoonte om die te verkopen in de treincoupé. Zoals alles in de trein, ervaart de reiziger het in de eerste plaats als hinderlijk. Een jonge man komt tijdens de tocht de coupé binnen - want de verkoop vindt plaats als de trein in beweging is, net als de handel in lolly's, snoep, appels en broodjes met ham; - eerst komt hij aanzetten met tijdschriften of romans die er als tijdschriften uitzien. Dat zijn dan vooral "The Atlantic", uitgegeven in Boston, "Harper's Magazine", uit New York, en een reeks goedkope romans die worden uitgegeven in Philadelphia. Terwijl hij langsloopt, gooit hij er een naar elke reiziger. De  Engelsman, die dit voor het eerst overkomt, zal hogelijk verbaasd zijn. Hij is waarschijnlijk aan het lezen, en schrikt op als de pagina die hij leest plotseling verdwijnt onder een dik, slap en onaantrekkelijk tijdschrift. Ik dacht aanvankelijk dat dit een cadeautje was van een geschifte filantroop die op deze manier probeerde literatuur te promoten. Maar ik merkte snel dat ik me vergiste. De boekverkoper had deze en de volgende coupé gehad, kwam terug, en nam het tijdschrift weer mee, of het bedrag dat ervoor betaald werd. Een half uur later kwam hij weer langs, nu met een arm vol boeken (of een mandje) die hij op dezelfde manier uitdeelde; het merendeel romans. Ik geloof niet dat er rekening wordt gehouden met individuele wensen. Het doel is om boek en koper tot elkaar te brengen en om grote aantallen te verkopen. Dat gebeurt ook met geïllustreerde kranten. Kranten met politiek nieuws verkopen zo snel, dat ze geen geforceerde verkoopmethode nodig hebben.

Deze verkoopmethode bestond dus al in 1862 - de Nederlandse kranten berichten daarover pas zo'n vijftien jaar later.

Het bracht de drukker Hans van Eijk wel op een idee. Als hij nu eens zijn private press-boeken zo aan de man kon brengen? Dat zou toch succesvol moeten kunnen zijn. Op zijn pers drukte hij de passage van Trollope, waarbij hij het onderwerp steeds veranderde: geen tijdschriften, romans of kranten werden je in de schoot geworpen, maar private press-boeken!

'Selling Private Press Books in the United States' (2010)

Overigens, ook de sandwiches en het snoepgoed werden ingeruild, voor Coca Cola en ijsjes. Van Eijk publiceerde de tekst als een poster, met een tekening van Rigby Graham, als een uitgave van zijn pseudonieme Aardvark Pers.