205. Een moderne boekrol van Jan Dietvorst

Een uitzonderlijke boekvorm is tegenwoordig modieus. Wereldwijd omarmen kunstenaars, studenten kunst en grafisch ontwerp (onder vele anderen) het boek als object. Maar de vorm van het boek is vanaf de jaren zeventig steeds in het geding geweest bij kunstenaars: de vorm is iets dat niet vanzelf spreekt en dat een betekenis heeft die esthetisch, maar ook politiek kan zijn.

Filmpje over boekrollen in de KB

Een gedrukt voorbeeld liet ik zien in een filmpje over twee miniatuur-boekrollen uit de verzameling van de KB. De ene Frans, de andere Nederlands. Het Nederlandse boekje heet Doorlopertjes en werd door De Bloemenpers in Woubrugge gedrukt in 1984.

Sinds kort hebben we nog een ander voorbeeld in huis. Het is een heel ander soort rol, namelijk een opgerold lint voor een elektrische schrijfmachine, waarop kunstenaar Jan Dietvorst (1953) zijn brieven typte. Dat was een IBM 72.

Jan Dietvorst, object (1981)

De titel is tevens de enige leesbare tekst. Die staat op een met plakband aan het lint bevestigd strookje papier en is getypt op dezelfde machine:

Zonder Succes Kan Ik Niet Leven (roman: hfd st 1, 2, 3)

Het exemplaar is door een handelaar in Zwitserland omschreven als 'Edition unknown'. De kunstenaar zelf schrijft me dat er maar één exemplaar is gemaakt. 

Jan Dietvorst, object (1981)

Dat was in 1981. Wie het toen heeft aangeschaft weet hij niet meer. Een curieus object, gemaakt met destijds moderne middelen die inmiddels al weer passé zijn. In 1981 ontleende het object zijn grootste spanning aan het verschil tussen het getypte stukje tekst en de met het lint gemaakte teksten, tussen zichtbaarheid en verborgenheid, tussen betiteling en geheim. Nu overheerst toch het object als herinnering aan een verloren techniek en is de verborgen tekst in de eerste plaats een ongeopend archief. De tijd verandert de betekenis.