145. Kunstenaarsboeken in Johannesburg (4)

De eerste dag van Booknesses in Johannesburg (22 maart) eindigde met een presentatie en borrel in de Artist Proof Studio (APS) Newtown. Dit instituut, waar jonge kunstenaars worden opgeleid in verschillende druktechnieken, is gevestigd in een oud industrieel gebouw. De ateliers zijn opgericht door Kim Berman - een bijzonder actieve kunstenaar die veel sociale projecten in relatie tot de kunsten heeft georganiseerd en nog steeds organiseert - en de kunstenaar Nhlanhla Xaba (1960-2003). Xaba overleed tijdens de brand die het vorige onderkomen van de Artist Proof Studio in de as legde. Doel van de APS was: 'to reflect the spirit of a healthy democracy and the non-racial ideals expressed in the new constitution. Printmaking was seen as a counter force to the suspicion and division left from the apartheid years and, as a democratic medium, it was considered to be especially appropriate in helping to build a truly egalitarian society'. Kunst en politiek zijn nog steeds zeer verweven in Zuid-Afrika.

Demonstratie in de Artist Proof Studio

In de studio wordt tegenwoordig jaarlijks gewerkt aan een groot project met de Zuid-Afrikaanse kunstenaar William Kentridge. Deze keer was het project met enorme etsen die worden samengesteld met afdrukken van meerdere etsplaten, soms wel zestien of twintig. Alleen de beste kunstenaars in opleiding kunnen daaraan meewerken, want Kentridge kan geen concessies aan de kwaliteit doen. De andere kant van de medaille is echter voor het instituut zeer aantrekkelijk, want de helft van de oplage kan door de betrokken leerlingen zelf worden verkocht, zij het strikt tegen de prijs die de galerie van de kunstenaar zelf ook vraagt. Een van de studenten had inmiddels van de opbrengsten een Mercedes kunnen kopen om de lange dagelijkse rit van zijn huis naar de studio draaglijk te kunnen maken.

Werk in de Artist proof Studio, met (rechts vooraan, in wit shirt) kunstenaar William Kentridge

We kregen een demonstratie van het proces waarbij de op dun papier gedrukte etsen in een bad worden gelegd, bepoederd en vervolgens aaneen gelegd op een linnen ondergrond, zoals een oude plattegrond. De grote samengestelde etsen kunnen daarna niet in één keer door de pers (waarna ze voor altijd vast komen te zitten aan het linnen) en dus hebben de studenten, hun docenten en de kunstenaar net zo lang doorgewerkt tot een oplossing werd gevonden en het in twee delen kon gebeuren. Wel snel na elkaar, vanwege het krimpen van het bevochtigde papier.

Model voor de samengestelde ets van William Kentridge

Aan de muur hing de aquatint met een voorstelling van Garibaldi op een houten paard, het voorbeeld voor de studenten. De figuren zijn satirische referenties aan de Italiaanse geschiedenis. Een andere prent, 'The Triumph of Bacchus' werd ook zo bewerkt. De beelden zijn afkomstig van een project dat Kentridge in Rome uitvoerde aan de oevers van de Tiber, op een 500 meter lange strook tussen de Ponte Sisto en de Ponte Mazzini: 'Triumphs and Laments'. Tien meter hoog zijn de figuren in Rome en ze zijn tijdelijk, want met stenciltechniek aangebracht op de vervuilde muren. De openingen in de stencils zijn met een hogedrukspuit schoongespoten en zo zijn de figuren gecreëerd, die waarschijnlijk binnen een jaar of vijf weer toegedekt zullen zijn door het vuil dat de stad en vooral het autoverkeer produceert.

De aquatinten worden nauwkeurig aan elkaar gelegd, maar ze zijn niet echt bedoeld om aan de wand te hangen. Ze worden opgevouwen tot een kleiner formaat en in een speciale doos opgeleverd, die je als een boek in de kast kunt zetten. Het eindproduct is dus een kunstenaarsboek in een kleine oplage die het tijdelijke project in Rome op papier en op linnen tot iets van langer adem maakt.